فهرست مطالب
نشریه تاکسونومی و بیوسیستماتیک
سال پانزدهم شماره 2 (پیاپی 55، تابستان 1402)
- تاریخ انتشار: 1402/12/15
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-18مقدمه
ماهی کفال طلایی (Chelon auratus) دومین رتبه صید را در بین ماهیان استخوانی حوضه دریای خزر (پس از ماهی سفید) با حدود 20 درصد دارد. مطالعه ماهیان در اکوسیستم های آبی از نظرهای مختلفی ازجمله رفتارشناسی، بوم شناسی، تکاملی، فیزیولوژی و ارزیابی ذخایر آنها اهمیت دارد. ویژگی های ریختی نقش به سزایی در فرآیندهای زیستی آنها ازجمله تغذیه، تولید مثل و بقا در اکوسیستم های آبی ایفا می کند و شاخص مهمی در انتخاب زیستگاه و رفتارهای شناگری آنها است؛ همچنین منعکس کننده وضعیت زیستگاهی و ویژگی های ژنتیکی ماهی است. برای تفکیک جمعیت های ماهیان از روش های متعددی همچون ژنتیک، استخوان شناختی، رشد، هم آوری و ریخت شناختی سنتی و هندسی استفاده می شود. در این مطالعه، تنوع ریختی این گونه در سال 1400-1399 با استفاده از نمونه های جمع آوری شده در سواحل گیلان و مازندران از آستارا تا ساری بررسی شد.
مواد و روش هابرای این پژوهش، تعداد 170 عدد ماهی کفال طلایی از سواحل آستارا (23 نمونه)، بندر انزلی (33 نمونه)، کیاشهر (23 نمونه)، لنگرود (27 نمونه)، رودسر (7 نمونه)، چالوس (30 نمونه)، محمودآباد (14 نمونه) و ساری (13 نمونه) با استفاده از تور محاصره ای (پره) صید شد. در محل صید، تصویربرداری از نیمرخ چپ نمونه ها صورت گرفت؛ سپس در نرم افزار tpsDig2 تعداد 14 نقطه لندمارک روی تصاویر دوبعدی نمونه ها تعریف و رقومی سازی شد. داده های رقومی پس از آنالیز پروکراست، با استفاده از آنالیزهای آماری چندمتغیره ازجمله تجزیه به مولفه های اصلی (PCA)، تحلیل همبستگی کانونی (CVA) براساس ارزش P حاصل از آزمون جایگشت (با 10000 تکرار) در آزمون NPMANOVA و تحلیل خوشه ای (CA) تحلیل شد؛ همچنین الگوهای تغییر شکل هر جمعیت نسبت به شکل میانگین جمعیت ها در شبکه تغییر شکل مصورسازی شد.
نتایجنتایج تحلیل مولفه های اصلی، شش مولفه را در جایگاه مولفه های اصلی در بیان تغییرات بین جمعیت های مطالعه شده نشان داد. بر اساس نتایج نمودار پراکنش جمعیت ها در تحلیل مولفه های اصلی، بین جمعیت ها هم پوشانی وجود داشت و جمعیت های انزلی، رودسر و کیاشهر از جمعیت های ساری و محمودآباد تفکیک شد. بیشترین فاصله ماهالانوبیس و پروکراست بین جمعیت های کیاشهر و ساری محاسبه شد. آزمون NPMANOVA براساس ارزش p نشان داد بین جمعیت های مطالعه شده به جز ساری - محمودآباد و چالوس - محمودآباد تفاوت معنی داری وجود دارد؛ همچنین در آنالیز خوشه ای، جمعیت های چالوس، لنگرود و ساری در یک خوشه و جدا از سایر جمعیت ها قرار گرفت. براساس نمودار شبکه تغییر شکل بدن، بین جمعیت های مطالعه شده ازلحاظ ریختی تفاوت وجود داشت؛ به طوری که جمعیت چالوس بیشترین و جمعیت لنگرود کمترین عمق بدنی را داشت و موقعیت پوزه به سمت بالا، در جمعیت های انزلی، کیاشهر، لنگرود، محمودآباد و رودسر مشاهده شد؛ به علاوه جمعیت لنگرود و کیاشهر دارای ساقه دمی کوتاه تر نسبت به سایرجمعیت ها بود و پوزه درازتر در جمعیت آستارا مشاهده شد. عمق سر نیز در دو جمعیت آستارا و چالوس بیشتر و همچنین جمعیت چالوس نسبت به سایر جمعیت ها دارای موقعیت باله پشتی و مخرجی قدامی تری بود.
نتیجه گیرینتایج نشان داد بین جمعیت های بررسی شده ازلحاظ ریختی تفاوت معنی داری وجود دارد (05/0<p) و عمده تفاوت های مشاهده شده مربوط به اندازه سر، عمق بدن، موقعیت باله پشتی و طول ساقه دمی بود که ممکن است نشان دهنده جدایی جمعیت های مطالعه شده کفال طلایی در پاسخ به شرایط محیطی باشد. از آنجایی که عوامل زیستی و غیر زیستی در مناطق مختلف حوضه ایرانی دریای کاسپین در حد کم تا متوسط اختلاف دارند و کفال ماهیان گونه های دریایی هستند و در طی سال مهاجرت هایی در جهت شمال - جنوب و تاحدی شرق - غرب دارند، تفاوت نداشتن کامل جمعیت های مناطق مختلف انتظار می رفت؛ با این حال خیلی از مطالعات ژنتیکی انجام شده بیانگر تمایزداشتن یا درحال تمایز بودن جمعیت های مناطق دور از هم این گونه در حوضه ایرانی دریای کاسپین است.
کلیدواژگان: انعطاف پذیری ریختی، کفال طلایی، ریخت سنجی، تجزیه به مولفه های اصلی -
صفحات 19-34
ماشک با نام علمی Vicia L. از مهم ترین گیاهان علوفه ای است و عملکرد آن به طور وسیع از کم آبی تاثیر می گیرد. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تنوع فنوتیپی و گزینش ژنوتیپ های برتر ماشک بود و بدین منظور 120 ژنوتیپ ماشک از پنج گونه Vicia ervilia L.، Vicia sativa L.، Vicia narbonencis L.، Vicia dassycarpa L. و Vicia panonica L. تحت شرایط دیم در شهرستان مراغه ارزیابی شد. تجزیه داده ها حاکی از وجود تنوع چشمگیری بین ژنوتیپ های گونه های ماشک ازنظر تمام صفات مطالعه شده بود. طبق نتایج، عملکرد دانه با عملکرد بیولوژیک و تعداد روز تا رسیدگی همبستگی مثبت و معنی داری داشت. ارزیابی پراکنش ژنوتیپ ها برمبنای بای پلات PCA نشان داد گونه های ماشک از همدیگر به خوبی تفکیک شد؛ همچنین برپایه نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های ماشک مطالعه شده در دو گروه اصلی و چهار زیرگروه فرعی دسته بندی شد که ژنوتیپ های موجود در زیرگروه سوم و پس از آن در زیرگروه چهارم دارای بیشترین مقدار برای اکثر صفات بود. در نهایت، ژنوتیپ های G1، G3، G4، G6، G7، G8 و G12 که همگی از گونه V. ervilia بود، به طور مشترک براساس شاخص MGIDI و شاخص اسمیت گزینش شد. نتایج مطالعه حاضر برای جمع آوری، حفظ و استفاده از منابع ژرم پلاسم ماشک مفید است.
کلیدواژگان: تنش خشکی، شاخص های گزینش، شاخص MGIDI، علوفه، عملکرد دانه -
صفحات 35-52
منطقه حفاظت شده هزار جریب در ارتفاعات البرز قرار دارد. یکی از مناطق غنی از لحاظ پوشش گیاهی و ناحیه گذر بین دو گستره رویشی هیرکانی و ایران - تورانی محسوب می شود. منطقه مورد مطالعه قسمتی از پارک ملی پابند است که در دو استان مازندران و سمنان قرار دارد. نمونه های گیاهی طی سال های (1389-1388) و (1400-1399) در فصول رویشی مختلف جمع آوری و بر اساس روش های مرسوم تاکسونومی گیاهی و با استفاده از منابع علمی معتبر شناسایی شدند. در این مطالعه 369 آرایه از 323 گونه جمع آوری شدند که به 61 تیره و 226 سرده تعلق دارند. در بررسی این منطقه مشاهده شد دولپه ای ها با 309 آرایه (%6/82) بزرگترین گروه و تک لپه ای ها با50 آرایه (%3/13) در رده دوم قرار گرفتند. تیره های با بیشترین تعداد گونه عبارت اند از: تیره کاسنیان (51 گونه)، تیره نعنائیان (33 گونه)، تیره گندمیان (28 گونه)، تیره گل سرخیان (25 گونه) و تیره کلمیان (24 گونه) که از این میان گیاهان تیره گل سرخیان علاوه بر فراوانی در تعداد آرایه، پراکنش بسیار وسیعی در منطقه دارند. از کل نمونه های جمع آوری شده 39 گونه اندمیک ایران است و 24 گونه با خطر نابودی کم، 3 گونه آسیب پذیر و 23 سرده تک گونه ای شناخته شدند. نتایج حاصل از بررسی اشکال زیستی نشان دهنده ی غالب بودن همی کریپتوفیت ها (%1/37) به جهت کوهستانی بودن منطقه و در درجه بعدی تروفیت ها (%2/31) می باشد. همچنین از لحاظ کورولوژی، 230 گونه و یا %5/62 از گونه ها به ناحیه ایران - تورانی یا اروپا - سیبری و یا به هردو ناحیه تعلق دارند.
کلیدواژگان: پارک ملی پابند، تیپ رویشی، رستنیها، فلورستیک، گونه های انحصاری، هیرکانی -
صفحات 53-77
نمونه های با علایم سفیدک سطحی از مناطق مختلف استان کهگیلویه و بویراحمد جمع آوری و برای شناسایی آنها خصوصیات مربوط به ساختارهای مختلف شامل کاسموتسیوم (قطر، شکل و ابعاد زواید اطراف آن)، آسک (شکل، ابعاد) آسکوسپور (تعداد در هر آسک، شکل، ابعاد)، سلول پایه کنیدیوفور (شکل، ابعاد) و کنیدیوم (منفرد یا زنجیری بودن، شکل، ابعاد) در چندین اسلاید میکروسکوپی بررسی و از این ساختارها ترسیم های مناسب با کمک لوله ترسیم متصل روی میکروسکوپ Olympus CH30 انجام شد. گیاه Helichrysum oligocephalumدر حد جنس و گونه میزبان جدیدی برای جنس Golovinomyces در ایران محسوب می شود. علاوه بر این، تا کنون گزارشی از سفیدک سطحی روی گیاه Vicia narbonensis در ایران منتشر نشده است. برخی گونه ها اگرچه پیش از این از ایران معرفی شده اند، میزبان های گیاهی جدید برای آنها شناسایی شد. به این ترتیب گیاه Bromus hordeaceus برای قارچ Blumeria graminis species complex، گیاهان Carduus pycnocephalus، Cirsium syriacus و Jurinea carduiformis برای قارچ Golovinomyces montagnei، گیاهان Erodium glauchophyllum و E. moschatum برای قارچ Podosphaera erodii و گیاه Geranium pyrenaicum برای قارچ Podosphaera fugax به عنوان میزبان های گیاهی جدید عوامل مولد سفیدک سطحی در ایران معرفی می شوند.
کلیدواژگان: بیماری های گیاهی، خصوصیات ریخت شناسی، سفیدک سطحی، شناسایی گونه ها -
صفحات 79-88
در این مطالعه، داده های کروموزومی برای شش گونه از پنج جنس مختلف خانوادهBrassicaceae (شب بو) شامل Odontarrhena lanigera (DC.) Španiel, Al-Shehbaz, D.A.German & Marhold (=Alyssum lanigerum DC.) 2n=16،Boiss. Aubrieta parviflora 2n=16، Matthiola flavida Boiss. 2n=12،(Matthiola ovatifolia Bél. =) M. tomentosa (Boiss.) Boiss. 2n=12،Des. Sisymbrium erysimoides 2n=14 وSterigmostemum longistylum (Boiss.) Kuntze 2n=14 ارائه شده اند. از بین این گونه ها، دو گونه Matthiola flavida و Sterigmostemum longistylum برای اولین بار گزارش شده اند؛ درحالی که داده های کروموزومی سایر گونه ها با یافته های قبلی همخوانی داشته اند. عدد پایه کروموزومی در گونه های مطالعه شده x= 6,7,8 هستند. تجزیه و تحلیل کاریوتایپی در نمونه های موجود انجام گرفت و ایدیوگرام نیز برای آنها رسم شد. کوتاه ترین کروموزوم ها متعلق به گونه Odontarrhena lanigera با عدد کروموزومی 2n=16 و بلندترین کروموزوم ها در گونه Matthiola flavida با عدد کروموزومی 2n=12 مشاهده شدند.
کلیدواژگان: شب بو، شمارش کروموزومی، کاریوتایپ، ایدیوگرام، ایران -
صفحات 89-110
در این مطالعه ترکیب فلوریستیکی، شکل زیستی و پراکندگی جغرافیایی گیاهان شهرستان جاجی آریوب، واقع در شمال استان پکتیا در کشور افغانستان شناسایی شده اند. پس از جمع آوری نمونه های گیاهی از رویشگاه های طبیعی شناسایی گونه ها براساس منابع موجود انجام شد. براساس نتایج حاصل، در مجموع 102 گونه متعلق به 90 جنس و 39 تیره شناسایی شدند. چهار تیره بزرگ منطقه شامل کاسنیان (Asteraceae)، باقلائیان (Fabaceae)، نعناییان (Lamiaceae) و گلسرخیان (Rosaceae) هستند. نتایج نشان دادند گیاهان تروفیت با 36 گونه، فانروفیت با 27 گونه و همی کریپتوفیت با 23 گونه، رایج ترین اشکال زیستی منطقه اند. ازنظر پراکندگی جغرافیایی، عناصر چندناحیه ای با 39 گونه و ایرانی - تورانی با 21 گونه عناصر غالب منطقه اند. مقایسه اطلاعات فلوریستیکی منطقه با فلورا ایرانیکا و فلور افغانستان حاکی از آن است که منطقه جاجی آریوب دارای 62 گونه مشترک با فلور ایران و 71 گونه مشترک با سایر مناطق فلور افغانستان است. همچنین، نتایج این مطالعه به گزارش گونه جدید برای فلور افغانستان (1 گونه) و استان پکتیا (19 گونه) منجر شد. در این بررسی مشخص شد منطقه مطالعه شده، پوشش گیاهی متنوع، گونه های با ارزش دارویی (43 گونه) و انحصاری شامل Colutea afghanica و Iris cabulica دارد.
کلیدواژگان: افغانستان، جاجی آریوب، جغرافیای گیاهی، شکل زیستی، فلور
-
Pages 1-18
During 2020-2021, to investigate the morphological variation of Chelon auratus, a total of 170 specimens were collected using beach seine nets from the shores of Astara (23 specimens), Anzali (33 specimens), Kiashahr (23 specimens), Langaroud (27 specimens), Roudsar (7 specimens), Chalous (30 specimens), Mahmoudabad (14 specimens), and Sari (13 specimens). At the sampling sites, after imaging from the left side of the specimens, 14 landmark points were defined and digitized on the two-dimensional images using the tpsDig2 software. The obtained data, after generalized Procrustes analysis, were analyzed using multivariate statistical analyses including principal component analysis (PCA), canonical variate analysis (CVA), and cluster analysis (CA). The deformation patterns of each population were illustrated in relation to consensus shapes on the deformation grids. The results showed significant differences in the body shape of the studied populations (P<0.05). These differences, related to head length, body depth, dorsal fin position, and caudal peduncle length, suggest the separation of populations in response to environmental conditions.
Keywords: Phenotypic plasticity, Chelon auratus, Morphometric, Principal Component Analysis -
Pages 19-34
Vicia L. is a significant fodder plant, widely affected by drought conditions. This study aimed to identify the phenotypic diversity and select superior vetch genotypes. To this end, 120 vetch genotypes from five species: Vicia ervilia L., Vicia sativa L., Vicia narbonensis L., Vicia dasycarpa L., and Vicia pannonica L. were evaluated under the rain-fed conditions of Maragheh city. Data analysis revealed considerable variation among vetch species genotypes in all studied traits. Grain yield showed a positive and significant correlation with biological yield and the number of days to maturity. Principal Component Analysis (PCA) biplot demonstrated clear separation among vetch species. Furthermore, cluster analysis results classified the studied vetch genotypes into two main groups and four subgroups, with genotypes in the third and fourth subgroups exhibiting the highest values for most traits. Genotypes G1, G3, G4, G6, G7, G8, and G12, all belonging to the V. ervilia species, were consistently selected based on the MGIDI and Smith indices. The findings of this study provide valuable insights for the collection, preservation, and utilization of vetch germplasm resources.
Keywords: Drought stress, Selection Indices, MGIDI Index, Forage, Grain Yield -
Pages 35-52
Hezar-Jarib Protected Area is situated in the heights of the Alborz Mountains, representing a region of significant botanical richness and serving as a transitional zone between the Hyrcanian and Iran-Turanian (IT) vegetation areas. This area is a component of the Paband National Park, spanning across Mazandaran and Semnan provinces. Plant specimens were gathered during the periods of 2009-2010 and 2021-2022 across various growing seasons and were identified by using traditional methods of plant taxonomy with reference to botanical literature. This study documented 369 taxa of 323 species, encompassing 61 families and 226 genera. Dicotyledons constituted the largest group with 309 taxa (82.6%) followed by monocotyledons with 50 taxa (13.3%). The most abundant families were Asteraceae (51 species), Lamiaceae (33 species), Poaceae (28 species), Rosaceae (25 species), and Brassicaceae (24 species), which exhibited extensive distribution within the region. Among the collected samples, 39 species were found to be endemic to Iran with 24 species classified as having a low risk of extinction, 3 species as vulnerable, and 23 species as single-species genera. The study's analysis of life forms revealed the prevalence of hemi-cryptophytes (37.1%) due to the mountainous terrain followed by trophites (31.2%). Furthermore, in terms of chorology, 230 species (62.5%) were identified as belonging to the Iran-Turanian (IT) region, the Europe-Siberian (ES) region, or both.
Keywords: Paband National Park, Life Form, Plants, Floristic, Endemic Species, Hyrcanian -
Pages 53-77
This study involved the collection of samples exhibiting powdery mildew symptoms from various locations in Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Province. These samples were then meticulously examined to identify specific characteristics related to various structures, such as Casmothecium (including diameter, shape, and dimensions of appendages), sscus (shape, dimensions), ascospore (number per ascus, shape, dimensions), foot-cells of conidiophore (shape, dimensions), and conidium (solitary or catenate formation, shape, dimensions). This examination was conducted using multiple microscopic slides and detailed drawings of the structures were prepared using an Olympus CH30 microscope equipped with a drawing tube. The study revealed that Helichrysum oligocephalum represents a new host at the genus and species level for the genus Golovinomyces in Iran. Additionally, it was noted that there were no previous reports of powdery mildew on Vicia narbonensis in Iran. Furthermore, while some species had been previously documented in Iran, new host plants were identified for them. For instance, Bromus hordeaceus was identified as a new host for the Blumeria graminis species complex and Carduus pycnocephalus, Cirsium syriacus, and Jurinea carduiformis were found to be new hosts for Golovinomyces montagnei. Additionally, Erodium glauchophyllum and E. moschatum were identified as new hosts for Podosphaera erodii and Geranium pyrenaicum was found to be a new host for Podosphaera fugax. These findings introduced as new hosts of powdery mildew fungi in Iran.
Keywords: Identification of species, Morphological characteristics, Plant diseases, Powdery mildew -
Pages 79-88
In the present study, chromosomal data are presented for six species representing five genera within the Brassicaceae family including Odontarrhena lanigera (DC.) Španiel, Al-Shehbaz, D.A. German & Marhold (=Alyssum lanigerum DC.) 2n=16, Aubrieta parviflora Boiss. 2n=16, Matthiola flavida Boiss. 2n=12, (=Matthiola ovatifolia Bél.) M. tomentosa (Boiss.) Boiss. 2n=12, Sisymbrium erysimoides Des. 2n=14 and Sterigmostemum longistylum (Boiss.) Kuntze 2n=14. Two of the studied species (Matthiola flavida and Sterigmostemum longistylum) are reported for the first time, while the chromosomal data for the remaining species are consistent with previous findings. These species exhibit a basic chromosome number of x=6, 7, or 8. Karyotypic analyses were also conducted in the existing samples and idiogram was drawn for them. The shortest chromosomes belong to Odontarrhena lanigera (2n=16) and the longest chromosomes were observed in Matthiola flavida (2n=12) species.
Keywords: Cruciferae, Chromosome number, Karyotype, Ideograms, Iran -
Pages 89-110
This study aims to identify the floristic composition, life form and geographical distribution of plants in Jaji Aryob region, located in the north of Paktia province, Afghanistan. Following the collection of plant samples from natural habitats, identification was conducted using the existing references. Based on the results, a total of 102 species belonging to 90 genera and 39 families were identified. Asteraceae, Fabaceae, Lamiaceae and Rosaceae were the four largest families within the study area. Therophytes with 36 species, phanerophytes with 27 species and hemicryptophytes with 23 were found to be the most common life forms in the study region. In terms of geographical distribution, the most dominant elements in the region were Pluriregional elements with 39 species and Irano-Turanian elements with 21 species. The study area consists of 62 common species with Iran and 71 common ones with other parts of Afghanistan. Also, one and 19 new records were reported for Afghanistan and Paktia province, respectively. The finding of this survey revealed the diverse vegetation present in the area, as well as the presence of 43 valuable medicinal species and two endemic species Colutea afghanica and Iris cabulica.
Keywords: Afghanistan, Flora, Jaji Aryob, Life Form, Phytogeography
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.