فهرست مطالب mohamamdreza shahbazbegian

انتخاب همه

تحلیل آمایشی سازمان فضایی حاکم بر منابع آب دشت میناب با رویکرد پویایی سیستم ها

زینب فیض الهی، محمدرضا شهبازبگیان*، سید عبدالکریم هاشمی نخل ابراهیمی، سیاوش شایان

نشریه علوم محیطی، سال هفدهم شماره 4 (پیاپی 66، زمستان 1398)، صص 231 -248

سابقه و هدف

کمبود منابع آب شیرین و مدیریت آن، به عنوان یکی از چالش های اصلی بسیاری از کشورهای گرم و خشک که با کمبود منابع آب مواجه هستند می باشد. لذا سیاست گداری و رائه راهکارهایی با رویکرد آمایشی جهت مدیریت و استفاده صحیح از منابع آب یکی از الزامات مدیریت صحیح منابع آب می باشد؛ در این راستا مدیریت تقاضای منابع آب با رویکرد برنامه ریزی آمایش سرزمین یکی از مسائل بسیار مهم در بخش مدیریت آب در سطح جهان به حساب می آید. هدف از این مقاله تحلیل و مطالعه سازمان فضایی حاکم بر دشت میناب با استفاده از دانش پویایی سیستم ها است که عوامل تاثیرگذار منفی بر منابع آب را شناسایی کرده و سیاست هایی در راستای مدیریت تقاضای منابع آب منطقه ارائه گردیده است.

مواد و روش ها

در پژوهش حاضر مکانیزم سیستمی حاکم بر بخش های مهم متعامل با منابع آب دشت میناب به مثابه سازمان فضایی حاکم بر منطقه با رویکرد پویایی سیستم ها در نظر گرفته شده است. در این مقاله ابتدا با استفاده از اصول دانش پویایی سیستم ها سه بخش اقتصادی، اجتماعی و مکانیزم انتقال آب به هرمزگان با مطالعه داد ها و اطلاعات مشاهده ای منطقه و نیز مصاحبه حضوری با کارشناسان و مسئولین منطقه در قالب حلقه های علت و معلولی با نرم افزار Vensem ترسیم و عملکرد آن ها با نمودارهای مرجع که بر اساس آمار و اطلاعات مشاهداتی با نرم افزار اکسل ترسیم شده است تصدیق شده است.

نتایج و بحث: دشت میناب از مناطق گرم و خشک ایران در استان هرمزگان است که عدم مدیریت تقاضای منابع آب باعث شده است که با تقاضای شدید آب و کمبود منابع آب سطحی و زیرزمینی روبه رو باشد. به منظور کاهش وابستگی به فعالیت های کشاورزی پرآب و مدیریت تقاضای منابع آب، مکانیزم سیستمی سازمان فضایی هر سه بخش اقتصادی به صورت مجزا ترسیم شد. در این راستا زیرسیستم کشاورزی و جمعیتی هر کدام به طور مجزا از دو حلقه تعادلی و تقویتی تشکیل شده اند. در زیرسیستم کشاورزی، متغیرهای اصلی مکانیزم از جمله شاخص خشکسالی، سطح زیرکشت، میزان منابع آب زیرزمینی و میزان برداشت در طول زمان مورد تحلیل قرار کرفته است هم چنین در زیر سیستم در جمعیتی جمعیت روستایی و شهری، میزان تقاضای آب شهری و شاغلان و بیکاران منطقه مورد تحلیل قرار گرفت و تاثیرات مثبت و منفی هر کدام از متغیرها به صورت سیستمی بر دیگر متغیرها مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس این زیرسیتم ها به صورت جامع و در ارتیاط با هم در قالب ک مکانیزم سیستمی سازمان فضایی حاکم بر منابع آب دشت میناب ترسیم شدند. در نهایت با مطالعه سیستمی سازمان فضایی منطقه سه سیاست از درون مکانیزم سیستمی در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه استخراج گردید.

نتیجه گیری

با تحلیل مکانیزم سیستمی حاکم بر سازمان فضایی دشت میناب و استخراج سیاست های مربوطه سه سیاست به شرح ذیل ارائه شد؛ سیاست تقویت آبزی پروری مثل میگو تا سطح زیر کشت 5000 هکتار با ظرفیت تولید 30000 تن در سال در صورت مطالعه و سرمایه گذاری؛تقویت منطقه آزاد تجاری در آن منطقه تا سقف 100000 میلیون ریال (بر اساس سال پایه 1396) به دلیل برخورداری از نواحی ساحلی و همسایگی با کشورهای عربی؛ سیاست بازچرخانی آب به میزان 20 درصد فاضلاب شهری (به دلیل رشد جمعیت 20 درصدی در سال) و افزایش تقاضای آب شهری و فقدان زیرساخت های فاضلاب شهری در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه.

کلید واژگان: آمایش سرزمین با محوریت آب, سازمان فضایی, تفکر سیستمی, دشت میناب, پویایی سیستم ها}

چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی

The Minab plain water-related spatial planning: a system dynamics approach

Zeinab Feizolahi, Mohamamdreza Shahbazbegian*, Seyed Abdolkarim Hashemi, Siavash Shayan

Environmental Sciences, Volume:17 Issue: 4, 2020, PP 231 -248

Introduction

Lack of freshwater resources is considered as the main challenge of dryland countries in the world. Iran, in particular, its southern coastal regions, are also suffering from this issue. One of the main options on the table to tackle this problem is water demand management that has been bolded in Iran. As a result, in terms of the water supply, the Minab plain is one of the most important regions of the Hormozgan Province in Iran and various economic sectors of the plain have been facing many problems due to the lack of access to water resources. In this regard, one of the most important policy options to reduce these problems is water-related spatial planning. Such an approach focuses on spatial relationships and has been considered as an effective way to integrate economic, social and environmental programs into spatial development.

Material and methods

In water-related spatial planning studies, in addition to the traditional view, it is necessary to pay more attention to the system thinking. Thus, in the present study, the given mechanism governing the important parts that interact with water resources of the Minab plain has been mapped through system dynamics principsics, les, drawing a system mechanism.

Result and discussion

Analyzing and studying the spatial organization of the Minab Plain as well as adopting the systems dynamics, in this paper, the negative factors affecting the water resources have been identified and policies for managing the water demand have been presented. Analyzing system mechanism governing the Minab Plain spatial organization and deriving the relevant policies three options have been introduced 1) Reinforcing the aquaculture, 2) investment, strengthening free trade zone, and 3) water recycling.

Conclusion

Finally, apart from conventional policies about water supply, two policies based on the water demand
management approach have been extracted and discussed based on the performance of the given mechanism to maintain the spatial organization equilibrium of the Minab plain

Keywords: Water resources management, Spatial organization, System thinking, Minab plain, System dynamics}

Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian

بدانید!

در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.

به جمع مشترکان مگیران بپیوندید!

فهرست مطالب mohamamdreza shahbazbegian