نگرشی به حدوث اسمی سبزواری و دیدگاه های مختلف دو شارح منظومه سبزواری

مساله حدوث و قدم عالم یکی از میدان های نزاع بین فلاسفه از طرفی و متکلمان و دین مداران در طرف مقابل بوده است، زیرا به نظر دسته اخیر، جهانی که مخلوق خداست نمی تواند قدیم باشد و عالمی که مسبوق به عدم زمانی نباشد فعل الهی بحساب نمی آید. از طرف دیگر فلاسفه با توجه به تحلیل زمان و انتزاع آن از گردش و حرکت، حدوث ذاتی را مطرح و از آن دفاع نموده اند، علی رغم این که بعضی به جدلیه الطرفین بودن این بحث اذعان کرده اند، حکمت متعالیه باروش برتر خود در پی آشتی بین فلسفه وکلام عرفان برآمده در این مساله طرحی نو در انداخته و با ابتکار جدیدی به حل مساله پرداخته است. حکیم سبزواری از جمله متفکرینی است که تمام سعی خود را مصروف بر زدودن پرده های ابهام از عناصر محوری حکمت صدرایی می نماید، به ابتکار شخصی خود اصطلاحی به نام حدوث اسمی در میان مباحث حدوث و قدم فلسفی مطرح نموده و مدعی کشف آن از آیات قرآنی و متون وحیانی می شود. این مقاله اصطلاح جدید او و مبادرت وی به توسعه حدوث را مورد تحلیل و تبیین فلسفی و عرفانی قرار داده و در این راستا به تحلیل مساله فاعلیت الهی که به عقیده نگارنده مهم ترین میدان بر خورد متکلمان و فلاسفه را در مساله حدوث تشکیل داده پرداخته و دیدگاه سبزواری و توجه او به فاعلیت بالتجلی را برجسته می نماید و از طرفی موضع مثبت و منفی دو شارح بزرگ منظومه سبزواری یعنی میرزا مهدی مدرس آشتیانی و شیخ محمد تقی آملی را در نگرش به این حدوث اسمی سبزواری مورد بررسی قرار داده و در نتیجه ابتکار سبزواری در طرح حدوث اسمی را محصول نگاه او به اصالت وجود صدرایی با بینش عرفانی و وحدت شخصی وجود می داند.