عوامل موثر بر روند ریزشوندگی به سوی پایین دست در رودخانه های با بستر گراولی: نمونه هایی از باختر و شمال ایران

روند ریزشونده به سمت پایین دست رودخانه ها در اثر جورشدگی هیدرولیکی و سایش دانه ها ایجاد می شود. افت سرعت و قدرت جریان به سوی پایین دست باعث حمل انتخابی رسوبات و در نتیجه کاهش اندازه دانه ها در این راستا می شود. با این وجود، ناپیوستگی هایی در این روند رخ می دهد. در این پژوهش، هفده رودخانه کشور واقع در پهنه های ساختاری ایران مرکزی، سنندج-سیرجان و زاگرس برای شناخت اثر شش عامل ایجاد ناپیوستگی در روند ریزشوندگی به سوی پایین دست رودخانه ها آزموده شده-اند: ورود منابع کناری، تغییر لیتولوژی، برداشت شن و ماسه رودخانه ای، وجود گسل در مسیر و افزایش شیب بستر. اولین عامل موجب دو نوع ناپیوستگی: 1- به صورت پرش ناگهانی (در صورت ورود شاخه فرعی با بار گراولی، تغییر لیتولوژی به سنگ های نامقاوم تر به سوی پایین دست، تغییر شیب و یا وجود گسل در مسیر) و 2- روند درشت شونده موقتی اندازه دانه (در صورت وجود منابع واریزه در مسیر) می شود. برداشت شن و ماسه رودخانه ای موجب شدت موقتی روند ریز شوندگی می شود.