مشاهده در رویکرد گراندد تئوری: یک مطالعه مروری

مطالعه گراندد تئوری به دلیل توجه بیشتر به تعاملات اجتماعی و بررسی فرایندهای مستتر در رفتارهای اجتماعی، توانسته است به یکی از مهم ترین تحقیقات بین رشته ای تبدیل شود. مطالعه مروری حاضر با هدف تبیین چگونگی کاربرد و هدایت مشاهده به طور اعم در تحقیقات کیفی و نقش و جایگاه آن به طور اخص در تحقیق گراندد تئوری، درصدد قرار دادن این نوع از شیوه جمع آوری داده ها در کنار و هم پای مصاحبه بود.
این مطالعه از انواع مقالات مروری روایتی بود. ابتدا کلید واژه های «Grounded theory، Qualitative study و Observation» در منابع قابل دسترس شامل پایگاه های Google Scholar، PubMed، Magiran و SID جستجو گردید و اندیکاتور AND و OR نیز مورد استفاده قرار گرفت. 21 کتاب، 2 سایت تخصصی، 38 مقاله انگلیسی و 18 مقاله فارسی به دست آمد که پس از بازنگری نهایی، 6 کتاب، 10 مقاله انگلیسی و 4 مقاله فارسی جهت نگارش مرور حاضر مورد استفاده قرار گرفت.
یافته ها نشان داد، اگرچه مصاحبه مهم ترین و شاید کاربردی ترین ابزار جمع آوری داده ها در تحقیق گراندد تئوری محسوب می شود، اما این روش همیشه نمی تواند به محقق در رسیدن به زوایای موجود در پدیده کمک کند. شیوه مشاهده، توانمندی مشاهده گر، مزایا و معایب مشاهده، اخلاق در مشاهده و دستورالعمل های کاربردی، مواردی هستند که می توانند به محقق کیفی که با دیدگاه نظری تعامل گرایی نمادین کار خود را آغاز کرده است، کمک شایانی نمایند.
با انجام مشاهده دقیق و غرق شدن در پدیده مورد نظر با لنز کنجکاوانه تحقیق کیفی، به کار بردن اصول و شیوه های علمی مشاهده و در نهایت، استفاده از مصاحبه های کاوشگرانه، می توان به شکل گیری فرایند نهفته در روابط انسانی دست یافت.