زمینه و شرایط علی در پدیده سالمندی فعال: یک پژوهش کیفی

سالمندی فعال به عنوان مفهومی اصلی در رویکرد مثبت سالمندی، در دو دهه اخیر توجه سیاست گذاران بسیاری را به خود معطوف نموده؛ در حالی که پتانسیل های پژوهشی این مفهوم به عنوان فراهم کننده دیدگاهی راستین و واقعی از تجربه سالمندان، کمتر مورد تاکید قرار گرفته است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی پدیده سالمندی فعال، زمینه و عوامل شکل دهنده آن بر اساس تجربه سالمندان صورت گرفت.
این مطالعه از نوع کیفی و به روش نظریه مبنایی در سال 94-1393 انجام شد. از روش نمونه گیری هدفمند و در ادامه از نمونه گیری نظری استفاده گردید. در میدان مطالعه که عبارت از فرهنگسراها، کانون های فرهنگی ادبی و پارک های شهر تهران بود، با 35 سالمند مصاحبه های نیمه ساختار یافته تا مرحله رسیدن به اشباع داده ها انجام گرفت. داده ها با روش توصیه شده توسط Strauss و Corbin و طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی تجزیه و تحلیل شد.
«کاهش نقش ها» به عنوان زمینه ظهور پدیده یا مقوله اصلی پژوهش حاضر در نظر گرفته شد که به صورت «عاملیت گرایی وجودی» ظهور یافت. عاملیت گرایی وجودی به عنوان پدیده ای که خود شامل دو زیرمقوله «تداوم بخشی خود» و «هویت گرایی اثرگذار» بود، در واقع جوهره تجربه فعال بودن سالمندان را تشکیل می داد، اما آنچه که به عنوان شرایط علی تجربه سالمندی فعال نمایان شد، از زیرمقوله های «سلامت گرایی درونی شده»، «کیفیت ادراک بعد زمانی زندگی» و «بازاندیشی کیفیت حضور در روابط» تشکیل گردید.
اگرچه سالمندی فعال در نگاه نخست گونه های رفتاری را به ذهن متبادر می سازد، اما در واقع نوعی تلاش برای عاملیت گرایی وجودی است که مستلزم ادراک متفاوت فرد از سلامت گرایی، کیفیت حضور خود و زمان می باشد.