ارزیابی روابط بین عملکرد دانه و صفات مهم زراعی در ارقام و لاین های امیدبخش سورگوم دانه ای تحت رژیم های آبیاری بدون تنش و تنش خشکی

به منظور ارزیابی روابط بین عملکرد دانه و برخی صفات مهم زراعی در ارقام و لاین های امیدبخش سورگوم دانه ای، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج طی دو سال زراعی 93- 1392 انجام شد. تیمار آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح شامل آبیاری معمول یا بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید و ژنوتیپ به عنوان عامل فرعی در پنج سطح شامل کیمیا، سپیده، KGS32، KGS23 و KGS15 در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات مورفولوژیک و عملکردی نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر تمام صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. بررسی شاخص تحمل به تنش (STI) و میانگین هندسی تولید (GMP) نشان داد که رقم کیمیا و لاین KGS23 به ترتیب با متوسط عملکرد دانه 5/9162 و 9/8521 کیلوگرم در هکتار تحت شرایط بدون تنش و 0/6644 و 0/6578 کیلوگرم در هکتار تحت شرایط تنش شدید، ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در این تحقیق بودند. ارزیابی ضرایب همبستگی ژنوتیپی بین صفات تحت شرایط معمول و تنش نشان داد که بین عملکرد دانه با صفات طول خوشه، قطر ساقه، وزن خوشه، عملکرد علوفه تر، عملکرد زیست توده، تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه، همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. نتایج تجزیه علیت عملکرد دانه بر اساس همبستگی های ژنوتیپی بین عملکرد با سایر صفات مورد مطالعه نشان داد که صفات وزن خوشه و وزن هزار دانه دارای اثر مستقیم مثبت و قابل توجه ای روی عملکرد دانه تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی بودند، اما اثر مستقیم عملکرد زیست توده تحت شرایط بدون تنش منفی و ناچیز و تحت شرایط تنش خشکی مثبت و قابل توجه بود. بنابراین، برای اصلاح سورگوم دانه ای، انجام گزینش های غیرمستقیم از طریق وزن خوشه و وزن هزار دانه پیشنهاد می شود.