ویژگی های ژئوشیمیایی خاک های لسی جنگلی در یک ردیف بارندگی در شمال ایران

خصوصیات ژئوشیمیایی رسوبات لسی منعکس کننده شرایط هوازدگی گذشته است و از آن می‏توان برای تعیین ماهیت و منشا رسوبات لسی استفاده کرد. به ‏این منظور شش خاک رخ جنگلی تشکیل شده بر مواد مادری لس در طول یک گرادیان بارش در شمال ایران به روش استاندارد تشریح و نمونه‏های خاک و مواد مادری برای آزمایش‏های فیزیکو‏شیمیایی برداشت شد. غلظت کل عناصر اصلی و کمیاب با دستگاه XRF اندازه‏گیری شد تا عوامل تاثیر‏گذار بر ترکیب شیمیایی خاک‏ها و رفتار عناصر در طول فرایندهای خاک‏سازی ارزیابی شود. آزمایش‏های فیزیکوشیمیایی و نیز مطالعات صحرایی نشان داد آب شویی کربنات‏ها و متعاقب آن تجمع رس فرایند‏های مسئول در تفکیک افق‏های ژنتیکی در خاک‏های مورد مطالعه اند. مواد مادری همه خاک‏های مورد مطالعه ترکیب شیمیایی یکسانی داشتند که نشان‏دهنده تاریخچه هوازدگی مشابه این رسوبات است. در کل، لس‏ها تخلیه شدید عنصر محلول Na و تخلیه ضعیف عناصر محلول Sr و Mg و نیز غنی‏شدگی قابل ملاحظه Ca را در مقایسه با ترکیب شیمیایی پوسته فوقانی قاره‏ای (UCC) نشان دادند. اما روند تغییرات در هر دو گروه از عناصر با روند تغییرات ترکیب شیمیایی شیل متعلق به بعد از آرکئن استرالیا (PAAS) کمی متفاوت ولی مشابه مقدار متوسط جهانی لس (AWL) بود. الگوی عناصر اصلی و کمیاب در افق Bt خاک رخ‏ها در مقایسه با مواد مادری هر خاک رخ روندی مشابه یا نزدیک به محور اصلی نشان داد به استثنای Ca و Sr که به شدت نسبت به مواد مادری تهی شده‏اند؛ ‏طوری ‏که میزان تهی‏شدگی با افزایش بارندگی در گرادیان مورد نظر افزایش نشان داد. روند تهی شدگی Na و P نیز با شدت کمتر با گرادیان بارش موجود در منطقه هم‏خوانی دارد. در مجموع به‏ نظر می‏رسد غلظت مطلق عناصر اصلی، به‏ویژه Si، در خاک‏های مورد مطالعه تحت تاثیر اثر رقت کربنات‏ها قرار گرفته و مقدار عنصر مذکور به‏ طور معنا‏دار در مقایسه با ترکیب شیمیایی PAAS و AWL کاهش یافته است. همبستگی‏های آماری و برخی شاخص‏های ژئوشیمیایی، مانند Ba/Sr و Rb/Sr، این فرض را تقویت می‏کند که ژئوشیمی خاک‏های مورد مطالعه تحت تاثیر ترکیب کانی شناسی مواد مادری و فرایندهای پدوژنیک، مثل کلسیتی شدن، قرار گرفته است. به‏علاوه شاخص CIA و منحنی مثلثی A-CN-K نشان‏دهنده درجه هوازدگی متوسط این خاک‏هاست که با رژیم هوازدگی غالب این منطقه سازگار است.