پایش تغییرات شرایط محیطی گذشته دشت تبریز در نهشته های رسوبی کواترنر

دشت تبریز، که بخش مهمی از آذربایجان شرقی است، در طول تاریخ تغییرات اقلیمی مهمی را پشت سر گذاشته و پس روی و پیش روی توده های آبی مهم، مانند دریاچه ارومیه، بر سطح آن رخ داده است. شواهدی از این تغییرات اقلیمی و پس روی و پیش روی توده های آبی در سطوح دشت بر جای مانده است که می توان بخشی از این شواهد را در رسوبات دشت تبریز پیگیری کرد. در این مقاله، برای پاسخ به سوالات طرح شده در زمینه نوع و نحوه تغییرات گذشته، سعی شده است در محدوده های مشخص، که داده هایی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی سازندها قابل دسترس بوده اند و بر اساس این داده ها لایه ها قابل تفسیرند و از نظر ژئوکرونولوژی اهمیت زیادی دارند، چینه ها و لایه ها بررسی شوند. همچنین در مواردی برخی ویژگی های لایه ها مورد آزمایش خاک قرار گرفتند. در این تحقیق، از داده های سازمان قطار شهری بهره گیری شد و از متخصصان مربوطه اطلاعات لازم به دست آمد. همچنین سعی شد با حضور در محدوده هایی که حفاری ها و گودبرداری ها صورت گرفته همه لایه ها از نزدیک مورد بازدید میدانی قرار گیرند و در موارد لازم اندازه گیری ها در محل صورت گیرد. برای رسیدن به هدف، از نتایج آزمایش های SPT، روش های پالئوپدولوژی، و نتایج آزمایش دانه بندی و ph استفاده شد. نتایج بررسی ها نشان داد در بخش های مهمی از دشت تبریز عمق 2/5 تا 10 متری عموما از لایه های متشکل از رس سیلت دار سفت تا بسیار سفت همراه یک لایه شن رس دار و عمق 10 تا 18/5 متری از لایه ها متشکل از ماسه سیلت/ رس دار بسیار متراکم تشکیل شده است. در بعضی از قسمت های دشت نیز ماسه های بادی دیده می شود که از حاکمیت شرایط خشک در محدوده دشت حکایت می کند. بررسی دانه بندی لایه ها نشان می دهد دشت تبریز دوره هایی را با شرایط اقلیمی مرطوب تا خشک پشت سر گذاشته است. گسترش دریاچه ارومیه تراس هایی را در این دشت بر جای گذاشته که خود از وقوع تغییرات اقلیمی مهم در محدوده دشت تبریز حکایت می کند.