ژئوشیمی و الگوهای توزیع عنصر بور در سیالات زمین گرمایی سبلان در شمال غرب ایران

سیالات زمین‏گرمایی ظاهرشده در اطراف آتشفشان سبلان ترکیب شیمیایی متفاوتی را نشان می‏دهند. تفاوت‏های ثبت شده، هم به لحاظ فراوانی آنیون‏های اصلی هم از نظر ترکیب عناصر کمیاب، حائز اهمیت است. بسته به موقعیت جغرافیایی رخداد سیالات زمین‏گرمایی، انواع سیالات، اعم از سدیم کلریدی (شمال‏غرب سبلان) و اسید سولفاته (شرق سبلان) و بی‏کربناته و سدیم کلریدی (جنوب سبلان)، شناسایی شده‏اند. این سیالات به لحاظ محتوای عناصر کمیاب و سنگین نیز حائز اهمیت اند. عنصر بور (B)، که یکی از عناصر رایج در سیالات زمین‏گرمایی است، در برخی از چشمه‏های آب‏گرم اطراف سبلان (جنوب سبلان) و نمونه‏های برداشته شده از چاه‏های اکتشافی (شمال‏غرب سبلان) مقادیر نسبتا بالایی را نشان می‏دهد. محتوای بور در نمونه‏های مطالعه شده از منطقه جنوب سبلان 19 تا 33 میلی‏گرم بر لیتر و در نمونه ‏های مطالعه شده از چاه‏های شماره 1 و 4 به طور متوسط 22 میلی‏گرم بر لیتر است. نظر به اینکه اغلب یک رابطه مستقیم و خطی بین بور و دما وجود دارد، در نمونه‏های مطالعه شده نیز اغلب این قاعده حکم فرماست. تمرکز بور نسبت به pHهای مختلف نیز الگوهای خاصی را نشان می‏دهد؛ به گونه ای که گستره pH 6-9 بیشترین فراوانی را نشان می‏دهد و در این محدوده pH گونه B(OH)4 غالب است. از نظر زیست محیطی، تمرکزهای بالای بور می‏تواند مخاطره آمیز باشد. اختلاط آب‏های زمین‏گرمایی حاوی بور بالا با آب رودخانه‏ها، دریاچه‏ها، آب شرب، و آب پشت سدها می‏تواند سبب به وجود آمدن مشکلات جدی بهداشتی شود. این اتفاق در برخی از رودخانه‏های اطراف سبلان، از جمله خیاوچای، قابل مشاهده است که با محتوای بور 7 میلی‏گرم بر لیتر مقدار نسبتا بالایی را نشان می‏دهد.