زرزی: صنعتی سهل و ممتنع ، ابهامات و تناقضات واپسین صنایع سنگی دوران پلئیستوسن در زاگرس

زرزی نام صنعتی شاخص مربوط به واپسین دوران پارینه سنگی در منطقه زاگرس است. مطالعات محوطه های منتسب به دوران فراپارینه سنگی در زاگرس مرکزی با چالش های فراوانی روبه رو است که مهم ترین آنها مسئله ویژگی های صنایعی است که می بایست به صنعت زرزی منتسب نمود. در این مقاله ضمن ارائه خلاصه ای از پیشینه مطالعات صورت گرفته درباره زرزی، تلاش شده است تا با نگاهی انتقادی ماهیت زرزی در مطالعات پارینه سنگی ایران بر اساس یافته های مادی حاصل از محوطه های منتسب به آن، که مهم ترین آنها غار زرزی و پناهگاه صخره ای ورواسی هستند، مورد بررسی قرار گیرد. مهم ترین ویژگی های زرزی در صنایع سنگی آن منعکس شده است که صنایعی با تولید میکرولیت های هندسی و غیرهندسی و ابزارهای کنگره دار/دندانه دار همراه با فراوانی خراشنده ها به ویژه خراشنده های ناخنی و حضور سایر ابزارها همچون اسکنه ها در مقادیر بسیار کمتر از دوران پارینه سنگی جدید و سوراخ کننده ها و سرتیرهای شانه ای است. به لحاظ فن آوری تولید، زنجیره تولید و مصرف دست ساخته های سنگی و ترکیب بندی فن آوری در انواع مختلف محوطه ها ابهامات فراوانی درباره صنایع زرزی وجود دارد. بر اساس یافته های موجود می توان زرزی را نه «فرهنگ دوران فراپارینه سنگی زاگرس»، بلکه صنعتی مربوط به دوران فراپارینه سنگی در ناحیه زاگرس با سنت های خاص خود دانست که بخشی از فرهنگ گسترده تری محسوب می شود که یافته های موجود برای تبیین آن بسیار ناکارآمد و ناکافی است.