بررسی مشکل فرار آب از مخزن سد شاه قاسم با استفاده از آنالیز هیدروژئولوژیکی

به دلیل هیدروژیولوژی پیچیده مناطق کارستی، ساخت سد و مخازن در این نواحی با سختی و مشکلاتی همراه است که فرار آب از مخزن از جمله آن می باشد. سد خاکی شاه قاسم با ارتفاع 47 متر از پی و حجم مخزن 9 میلیون متر مکعب در فاصله 15 کیلومتری جنوب شهر یاسوج قرار دارد. این سد در یال شمالی تاقدیس شاه قاسم، بر روی سازند آسماری ساخته شده است و آب مخزن آن با آهک های کارستی سازند آسماری-جهرم، مارن های سازند پابده -گورپی و لایه های مارنی و آهکی واحد انتقالی در تماس است. با شروع آبگیری سد در سال 1375، مشکل فرار آب از مخزن آن گزارش شد و تا به امروز نیز ادامه دارد. در این پژوهش، ضمن ترسیم نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه، نیمرخ های زمین شناسی مناسب در راستای عمود بر روند عمومی ساختارهای زمین شناسی تهیه شده است. در ادامه تاریخچه آبگیری مخزن و تزریق تکمیلی انجام شده ارایه گردیده و تاثیر این عملیات بر روی کاهش مقدار فرار آب مورد ارزیابی قرار گرفته است. سپس با بررسی نتایج آزمایش های لوژان و مقدار سیمان خوری گمانه های تزریق، میزان نفوذپذیری سازندهای مختلف و در نتیجه توان آبگذری آنها تعیین شده است. همچنین با مقایسه تغییرات تراز آب مخزن و سطح آب چاه های مشاهده ای، چگونگی ارتباط هیدرولیکی بین آنها مطالعه شده است. در پایان، پنجره ورود آب و مسیر محتمل فرار آب از مخزن مشخص گردیده و راهکارهایی برای حل مشکل فرار آب ارایه شده است. نتایج نشان می دهد که آب بندی تکمیلی کامل مخزن بسیار پر هزینه بوده و مقرون به صرفه نیست. بر اساس شواهد موجود آب مخزن سد به هدر نمی رود بلکه نقشی پنهان اما مفید در تغذیه سفره کارستی واقع در یال شمالی تاقدیس و تامین آب چاه های شرب حفر شده در این سفره را دارد.