«فقه تعاملات اجتماعی» یا نگاهی دیگر به هدف، روش و گستره موضوعی دانش اقتصاد

تعاملات شکل ‏گرفته بین انسان های یک جامعه، «واقعیت زندگی اجتماعی» هر جامعه ‏ای را شکل می‏دهد. پر پیداست که اندیشه عالمان اجتماعی به نوعی هم بر شکل‏ گیری شیوه خاصی از تعاملات اثرگذار بوده و هم از آن تاثیر می‏پذیرد؛ اما نکته مهم، تلاش هر عالم اجتماعی در ارایه یک زندگی به سامان، معطوف به بهبود حیات اجتماعی و پیشرفت اقتصادی مردمان خود از دیدگاه مختار خویش است. البته آنچه مسلم است، تفاوت نگاه عالمان در تفسیر «بهبود»، «پیشرفت» و یا «جامعه به سامان» است؛ تفاوتی که عمدتا ریشه در پیش فرض های فلسفی (معارف درجه دو) آن ها دارد. در این مقاله قصد داریم بدون تمسک به پیش فرض های فلسفی، با ارایه تعبیری از دانش اقتصاد، بحث از علم اقتصاد غیرموصوف را منتفی ساخته و مسیر جدیدی برای علاقه مندان دانش اقتصاد اسلامی بگشاییم.در این نوشتار دانش اقتصاد اسلامی با نام فقه تعاملات اجتماعی خوانده می‏شود؛ دانشی معطوف به طراحی و ارایه سازوکارهای بهره ‏مندی عادلانه جامعه از مواهب و خیرات. هر مکتب اجتماعی اقتصادی، سازوکار خاصی را در مواجهه افراد با مسئله استخراج، بهره برداری، تولید، خلق، توزیع، و مصرف هر موهبت موجود در اجتماع پیشنهاد می‏دهد؛ سازوکاری که دربردارنده بسته ‏های حقوقی مختلف مربوط به آن موهبت خاص خواهد بود. فقه تعاملات اجتماعی، با تعریف و تحدید حقوق مالکیت متخذ از دین در بهره ‏مندی از هر موهبت، به ارایه سازوکارهای متصف به صفت اسلامی خواهد پرداخت. «فقه تعاملات اجتماعی» به نوعی بازگوکننده نگاهی متفاوت به هدف، گستره موضوعی و روش علوم اجتماعی اسلامی از جمله اقتصاد اسلامی در ساخت اجتماع است. «این مقاله در زمره مقالات برگزیده هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شده توسط مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در تاریخ 19و20 اردیبهشت 1397 می باشد که پس از تکمیل توسط نویسندگان و ارزیابی مجدد برای انتشار در این مجله انتخاب شده است».