مروری برژئوشیمی و محیط تکتونیکی تشکیل پهنه های افیولیتی ایران

رخنمون های افیولیت ها و ملانژهای افیولیتی بطور گسترده در ایران پخش شده است. افیولیت به مجموعه ای از سنگ های مافیک واولترامافیک گفته می شودکه ممکن است منظم یا لایه لایه باشند ویا در اثر تنش های زمین ساختی بایکدیگر مخلوط شده باشند. به افیولیت؛ کمپلکس افیولیتی ، سری افیولیتی، وسر انجام آمیزه رنگین گفته شده که از میان آن ها واژه آمیزه رنگین (کالرد ملانژ) کاربرد بیشتری دارد. با توجه به تنوع کارهای تحقیقاتی انجام شده در این زمینه و عدم وجود یک مقاله مروری ، انجام کار پژوهشی جدید را لازم نموده است. هدف از نگارش این مقاله مروری بر ژیوشیمی و محیط تکتونیکی تشکیل پهنه های افیولیتی ایران است. نتایج این تحقیقات نشان می دهند که از نظر پراکندگی، افیولیت های ایران از نوع ملانژ بوده که در دوگروه نوار افیولیت- رادیولاریتی زاگرس و نوار حلقوی ایران مرکزی قابل ذکر می باشند. در جنوب غربی زاگرس، دوبخش جدا از هم به نام افیولیتی کرمانشاه و نیریز رخنمون دارد. افیولیت های ایران مرکزی که با نام نوارهای حلقوی خرده قاره ی مرکزی (سبزوار، شمال تربت حیدریه جنوب بیرجند) و شرق ایران مرکزی (ماکو- خوی، شمال مکران وشمال نایین) در اثر عمل فرورانش، بخشی از گوشته ی بالایی و پوسته ی اقیانوسی به صورت مجموعه ی درهمی (ملانژ افیولیتی) برجای مانده است. هم چنین نتایجی بسیار از مطالعات ژیوشیمیایی بر روی افیولیت های ایران، وابستگی بازالت های پشته های میان اقیانوسی (MORB) و تولییت های جزایر قوسی (IAT) را نشان داده است. هردو گروه بازالت های ساب آلکالن وآلکالن را در افیولیت های کرمانشاه شناسایی کرده اند. در افیولیت های نیریز وشهر بابک انواع متعددی از بازالت که ویژگی IAT دارند، شناسایی و گزارش شده است. ترکیب شیمیایی افیولیت سبزوار نیز ویژگی های ژیوشیمیایی نوع IAT را نشان می دهد. در افیولیت بند زیارت (باختر مکران) نیز دو نوع گدازه بازالتی شناسایی شده است.