رویکرد هنری دوره قاجار و تاثیر آن بر فعالیت هنرمندان پس از مشروطه مطالعه موردی مقاله «فتوای من» از عارف قزوینی

در مباحث جامعه‌شناسیک درباره موسیقی ایرانی، پژوهشگران معمولا رویدادهای 'پس از مشروطه' را نقطه عزیمت خود در نظر می‌گیرند؛ درحالی‌که هنرمندان قاجار در بطن ساختار اجتماعی آن دوره که به پیش از مشروطه نیز می‌پیوندد، جهان‌بینی و رویکردهای هنری خاصی داشته‌اند. بررسی این ساختار به درک بهتر فعالیت‌های هنرمندان پس از مشروطه -و در این پژوهش خاص، موسیقی‌دانان ایرانی- بسیار یاری می‌کند.

هدف مقاله بررسی تاثیر ساختار جامعه‌شناسیک خلق هنری در دوره قاجار، بر نوع رویکرد هنرمندان، در بزنگاه تاریخی پسامشروطه است؛ بنابراین، پس از تشریح بستر جامعه‌شناسیک تولید موسیقی در دوره قاجار، یکی از اولین و مهم‌ترین جدال‌های هنری در حوزه موسیقی – یعنی جدال عارف قزوینی و علی‌نقی وزیری که در مقاله «فتوای من» از عارف اوج می‌گیرد – با رویکردهای جامعه‌شناسی احساس و جامعه‌شناسی موسیقی بررسی می‌شود؛ تا ردپای این شیوه از خلق هنری در رویکرد هنری عارف شناخته شود.

رویکرد هنری غالب در دوره قاجار چه تاثیری بر واکنش هنری عارف قزوینی داشته است؟

پژوهش بینارشته‌ای حاضر می‌کوشد با بهره‌گیری از روش جامعه‌شناسی تاریخی، رویکرد هنرمندان پس از مشروطه را تبیین کند؛ بنابراین روش تحقیق ما مطالعه موردی در حوزه جامعه‌شناسی تاریخی است. بر پایه این روش، رویداد و یا شخصیتی خاص محور پژوهش قرار می‌گیرد؛ داده‌های موردنیاز این پژوهش نیز به یاری متون تاریخی این دوره – از جمله روزنامه‌ها، سرگذشت‌ها و خاطرات – جمع‌آوری می‌شود.

پژوهش حاضر مشخص می‌کند که ' گفتمان حال و قال ' نقشی محوری در تعیین رویکردهای هنری این دوره داشته است؛ و پس از مشروطه، این گفتمان هنری منجر به بسیج احساسی عارف قزوینی علیه رویکرد خاص علی‌نقی وزیری می‌شود.