طبقه بندی الگوهای گردش جوی روزانه در خاورمیانه و ایران

الگوهای گردش جوی نقش اصلی در رخداد پدیده های محیطی به ویژه در مناطق معتدله دارند. این الگوها سبب ایجاد دوره های مرطوب یا خشک می شوند. طبقه بندی الگوهای گردش جوی روزانه و شناسایی مراکز فعالیت آن ها در نواحی مختلف ایران در برنامه ریزی ها موثر است. در تحقیق حاضر از تحلیل مولفه های اصلی و خوشه بندی به منظور طبقه بندی الگوهای گردش جوی روزانه استفاده شد. میانگین روزانه ارتفاع ژیوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و فشار سطح دریا طی دوره 2019-1990 در تفکیک °5/0 از ECMWF استخراج شد. محدوده انتخابی شامل 8281 نقطه از E°65-20 و N°55-10، خاورمیانه و ایران را می پوشاند. در تحلیل مولفه های اصلی نقاط وابسته به هم ادغام و ابعاد ماتریس کاهش داده شد، به طوری که 9 مولفه اصلی باقی ماند. از آرایه S برای شناسایی تیپ های هوا و از خوشه بندیK-Means برای طبقه بندی تیپ های هوای روزانه استفاده گردید. همه روزها (10957 روز) به هیجده گروه تقسیم بندی شدند. نقشه های ترکیبی فشار سطح زمین و ارتفاع ژیوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و توزیع ماهانه تغییرپذیری الگوها به دست آمد. واگرایی شار رطوبت در هر الگو محاسبه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که فراوانی الگوهای 1، 7، 13 و 18 در دوره گرم سال و بقیه الگوها اغلب در دوره سرد سال است. این وضعیت با شرایط همدیدی هر یک از الگوها در سطح زمین و تراز 500 هکتوپاسکال مطابق است، طوریکه در الگوهای گردشی دوره گرم سال کم فشار حرارتی سطح زمین در پایین تر از مدار °35 با پرارتفاع جنب حاره تراز میانی جو همراه است و بیشینه شار رطوبت تراز 850 هکتوپاسکال در بخش های شرقی ایران است. در الگوهای گردشی دوره سرد سال، جریان های جنوبی و جنوب غربی از کم فشار جنوب دریای سرخ، اغلب با ناوه تراز میانی جو همراه است، همگرایی شار رطوبت در جنوب دریای سرخ، بخش هایی از غرب، جنوب غرب، جنوب و شمال غرب ایران، شمال شرق دریای مدیترانه، جنوب غرب ترکیه و شرق دریای سیاه دیده شد.