عالم ذر یا عهد و میثاق الهی در قرآن و روایات

موضوع عالم ذر همواره از بحث‌انگیزترین مباحث اسلامی، قرآنی بوده و مفسران، متکلمان، فیلسوفان و عارفان مسلمان درباره آن بسیار سخن گفته‌اند. آنچه از ظاهر آیات به‌ویژه روایات اسلامی برمی‌آید این است که هر انسانی قبل از تولد از مادر، در عالمی بنام عالم ذر، وجود فردی حقیقی داشته، حقایقی برای او مکشوف گردیده و بر اساس آن امتحان‌هایی از او صورت گرفته است. اما اختلاف درباره اصل وجود این عالم و ماهیت آن، تفسیر نحوه وجود انسان در آن و اینکه این وجود، جمعی بوده یا فردی و در آن عالم، وحدت حاکم بوده یا کثرت، اینکه انسان در عالم ذر فقط وجودی مجرد و روحانی محض داشته یا دست‌کم در مرتبه‌ای از آن، از نوعی جسمانیت و بدن مادی برخوردار بوده، تنها بخشی از اختلاف‌نظرها و تفسیرهای گوناگون درباره عالم ذر است، ازاین‌رو می‌توان گفت این موضوع از دشوارترین و پیچیده‌ترین مباحث جهان‌شناسی و انسان‌شناسی در جهان‌بینی مذهب شیعی است. مقاله حاضر به بررسی این مطلب می‌پردازد که از دیدگاه آیات و روایات، اولا حقیقت عالم ذر چیست؟ و چرا به این نام شناخته می‌شود؟ ثانیا چه مسایلی در این عالم رقم خورده است؟ ثالثا اصل این باور چه تاثیری در زندگی هر فرد خواهد داشت؟