برآورد میانگین مکانی دمای خاک در عمق های مختلف با استفاده از داده های هواشناسی در ایستگاه های کشاورزی استان فارس

دمای خاک یکی از پارامترهای مهم در مطالعات هواشناسی کشاورزی می باشد و بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی خاک را تحت تاثیرقرار می دهد. متاسفانه به علت فقدان داده های دمای خاک در بسیاری از اقلیم ها و مناطق کشور، همواره این موضوع در انجام پروژه ها و تحقیقات کشاورزی مورد بحث بوده است. در تحقیق حاضر با استفاده از روابط همبستگی بین پارامترهای مختلف هواشناسی و دمای خاک در پنج ایستگاه کشاورزی در شهرستان های مختلف استان فارس (شیراز، آباده، داراب، زرقان و جهرم) در عمق های 5، 10، 20، 30، 50 و 100 سانتی متری، معادلاتی کاربردی جهت تخمین دمای خاک ماهانه تعیین گردید. در این راستا از معادلات رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است. با توجه به نتایج بدست آمده در شهرستان آباده، متغیرهای هواشناسی سرعت باد، بارندگی و حداکثر دما، در شهرستان داراب متغیرهای رطوبت نسبی، سرعت باد، فشار هوا، بارندگی، حداکثر دما و حداقل دما، در شهرستان جهرم متغیرهای سرعت باد، فشار هوا، حداکثر دما و حداقل دما، در شهرستان شیراز متغیرهای ساعات آفتابی، سرعت باد، فشار هوا، بارندگی، حداکثر دما و حداقل دما و در شهرستان زرقان نیز متغیرهای ساعات آفتابی، سرعت باد، فشار هوا، بارندگی، حداکثر دما و حداقل دما بر دمای خاک تاثیرگذار بوده است. به طور کلی در تمام ایستگاه ها جهت برآورد دمای خاک در اعماق 5 و 10 سانتی متری به پارامترهای کمتری نیاز است و با افزایش عمق، اهمیت پارامترهای هواشناسی و نقش تاثیرگذار آن ها در تخمین دمای خاک بیشتر می گردد. همچنین تاثیر متغیرهای هواشناسی بر دمای خاک در اقلیم های مختلف یکسان نمی باشد. بر طبق ضرایب مربوط به معادلات ارایه شده، بیشترین تاثیرگذاری مربوط به دمای حداکثر و کمترین تاثیرگذاری بر دمای خاک در اعماق مختلف، مربوط به ساعت آفتابی می باشد. با افزایش عمق نیز ضرایب تبیین روندی کاهشی دارد. در تمام ایستگاه ها ضریب تببین در اعماق 5 و10 سانتی متری بین 98/0 تا 99/0 و در عمق 100 سانتی متری بین 87/0تا 92/0 بدست آمده است که نشان می دهد با افزایش عمق، این ضریب تا حدود 10 درصد کاهش می یابد. با توجه به نتایج و معادلات به دست آمده جهت هر ایستگاه و اقلیم های متفاوت در استان فارس، می توان از معادلات به دست آمده جهت تخمین دمای خاک در مناطق فاقد آمار استفاده نمود.