کارکرد تقابل های واژگانی در اعتبارسنجی بیت های ماندگار

تقابل های دوگانه در واحدهای زبانی، از شیوه های معناپروری و آرایش کلام است. در ساختارگرایی، تقابل های دوگانه با توجه به ژرف ساخت فکری آن ها از عوامل موثر در نظام مندی زبان شمرده می شود. با توجه به نقش کلیدی که تقابل ها در ارسال پیام و ادبیت کلام برعهده دارند، در این پژوهش، تقابل های واژگانی در بیت های ماندگار ادب فارسی بررسی می شود. یکی از عوامل مهم در شهرت و گسترش تک بیت ها تاکید بر ارزش ها و فضیلت های انسانی و تلاش برای هدایتگری و دانش افزایی بوده است. هدف اصلی پژوهش این است که قابلیت برخی از واژه های نشا ن دار را در شکل گیری تک بیت ها،گسترش معنا و بازگویی اندیشه های گوینده نشان دهیم. بنابراین پرسش های مهم این است که تقابل و تناسب واژه ها چه کارکردی در ایجاد بیت های ماندگار دارند و تا چه حد می توانند به انتقال اندیشه ها و اعتقادات سراینده کمک کنند؟ بر اساس نتایج این پژوهش که مبتنی بر توصیف و تحلیل است، در ساختار تک بیت ها عناصر نامتقارن، کانون توجه سراینده اند و ابعاد برجستگی معنایی، برپایه این عناصر شکل می گیرد. آن ها با قابلیتی که دارند، در محور همنشینی صرفه جویی ایجاد می کنند و به اقتصاد زبان یاری می رسانند. درواقع در ایجاز کلام، نقشی اساسی دارند، بی آنکه موجب خللی در دریافت معنا شوند. این تقابل ها گاهی با دربرداشتن مفاهیم والا به ارتقای سطح اندیشگی کمک می کنند. از سوی دیگر، کارکرد تصویری تقابل ها به برجستگی شعر منجر می شود و نوعی شگفتی آفرینی ایجاد می کند و این نقش آفرینی تا آنجا پیش می رود که بیت ها به امثال سایر تبدیل می شوند.