نقش رجز در شاهنامه و کارکرد بلاغی آن

جان مایه اساسی شاهنامه، حماسه است و حماسه مبتنی بر کردار و گفتار قهرمانی است و هر دو غالبا در پیوند با صحنه کارزار اتفاق می افتند و تحقق هر کدام مستلزم به میدان آمدن هماوردان است و همرزمان قبل از اقدامات عملی باید باب گفت وشنود را بگشایند. پس اولین قدم، استفاده از زبان و گفت وگو است. یک نوع گفت و شنود، رجز و رجزخوانی است که به صورت شفاهی، کتبی و پیامی با مقاصد گوناگون بین هماوردان رد و بدل می شود. این رجزها از چشم اندازهایی گوناگون درخور توجه و مطالعه اند: 1. آشکارسازی تکیه گاه های پهلوان؛ 2. برانگیختن قهرمان به جنگ و اعتراض به درنگ؛ 3. پرهیز از جنگ و ترغیب به درنگ؛ 4. راهکارهای مناسب برای شناخت توانایی نیروها؛ 5. بازتاب ارزش های اخلاقی و رعایت عفت کلام؛ 6. چگونگی لحن و آهنگ کلام؛ 7. چگونگی شکل گیری جان مایه رجزها؛ 8. تقویت غرور ملی و حس وطن پرستی؛ 9. چگونگی بهره گیری از فنون بلاغی و... . این نوشتار با ذکر شواهد شاخص تر، به بررسی و تحلیل اجمالی هرکدام از موارد پیش گفته با تاکید بر منش، بینش و روش شخصیت های شاهنامه می پردازد.