استظهار؛ سازوکار نظریه پردازی در علوم رفتاری اسلامی

«روش‌شناسی» پیش‌شرط تحقیق نظام‌مند است. علوم رفتاری اسلامی نیازمند روش‌شناسی معتبری است که با فقه، هماهنگ و همزبان باشد. هدف تحقیق، ترسیم سازوکار روش‌شناختی مشترک علوم رفتاری اسلامی و فقه با استمداد از ابزارهای موجود در دانش اصول فقه است. مطابق یافته‌های تحقیق، سازوکار «استظهار» در اصول فقه، متصدی تشریح معنای کلام شارع است که منبع نظریات مفهومی رفتاری در علوم اسلامی است. همین سازوکار در تشریح معنای رفتار متشرعان کارایی دارد. کاربرد این سازوکار در معنای رفتار، دارای سابقه تاریخی بین فقها از قرن چهارم هجری در استظهار رفتار معصومان علیهم السلام، فقها، متشرعان و عموم عقلاست. ظهور نتیجه استظهار است و با تقویت احتمال متکی به قراین واقعی شکل می‌گیرد. تعیین ظواهر در مدلول مطابقی کلام و رفتار، مبتنی بر اطلاق لفظی یا مقامی و مقدمات حکمت است. تعیین ظواهر در مدلول التزامی کلام و رفتار، ‌براساس استیفای مفهوم موافق یا مخالف، و دلالت سیاقی شامل دلالت اقتضا، تنبیه و اشاره است.