بررسی تزئینات کاشی کاری در مساجد دوره تیموریان (نمونه موردی: مسجد گوهرشاد مشهد و مسجد گوهرشاد هرات)

بیان مساله: 

دوره تیموری یکی از دوره‌های درخشان هنر و معماری اسلامی محسوب می‌شود. در این دوره، پیشرفت‌های قابل توجهی در عرصه‌های مختلف تزیینات معماری صورت می‌گیرد. شیوه تزیین با کاشی معرق در عهد تیموری حکایت از آن دارد که هنرمندان این دوره در شیوه تزیینی به حد اعلای مهارت دست یافته بودند. در واقع، تزیین در این دوره، تحت‌تاثیر عوامل متعددی دست‌خوش تغییر و دگرگونی اساسی شده است.

هدف پژوهش:

 از اهداف اصلی این پژوهش، مقایسه تطبیقی تزیینات دوره تیموریان شامل خطوط تزیینی، نقوش و رنگ‌های به‌کار رفته در کاشی‌کاری نمونه‌های موردی (مساجد گوهرشاد مشهد و هرات) می‌باشد.

سوال پژوهش: 

دو مسجد گوهرشاد و هرات که هر دو توسط یک نفر و در یک دوره ساخته شده‌اند، چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در زمینه تزیینات با یکدیگر دارند؟

روش تحقیق:

 این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و گردآوری اطلاعات و داده‌های مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای-اسنادی انجام شده است.

نتیجه‌گیری:

 نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هم‌نشینی مقتدرانه نقوش گیاهی در کنار نقوش هندسی، از ویژگی‌هایی است که در این دوره آغاز شده است. همچنین معماری عصر تیموری را می‌توان اوج کاربرد رنگ در معماری دانست که نمونه آن در کتیبه‌های کوفی، نسخ و ثلث به رنگ طلایی در زمینه کاشی‌های آبی مشاهده می‌شود. این گونه به نظر می‌رسد که به علت گسترش وسیع معماری در دوره تیموری و فاصله مسجد گوهرشاد مشهد و گوهرشاد هرات با یکدیگر، تفاوت در اقلیم و تا حدودی مسایل فرهنگی و خصوصیت‌های قومی، باید شاهد تفاوت‌هایی بیش‌تر از آن‌چه در این دو مسجد می‌بینیم، باشیم. با بررسی و مطالعات انجام شده، به علت اشتراک دینی در این منطقه که خود می‌تواند عامل بسیار تعیین کننده‌ای باشد، نه تنها تفاوتی فاحش نمی‌توان دید، بلکه یک نوع وحدت و انسجام در طراحی‌ها و نقش‌ها وجود دارد.