ارزیابی کیفی آب رودخانه دز از نظر کارایی در سیستم های آبیاری تحت فشار

محدودیت منابع آب کشور و تشدید این محدودیت که ناشی از تداوم افزایش میزان تقاضا است، سبب گردیده تا حداکثر استفاده از منابع آب موجود و افزایش بهره وری و درنتیجه افزایش تولید در واحد سطح مطرح گردد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی کیفی آب رودخانه دز از نظر کارایی در سیستم های آبیاری تحت فشار انجام گرفت.

برای ارزیابی کیفیت آب رودخانه دز از نظر کارایی در سیستم آبیاری تحت فشار 7 ایستگاه سپید دشت سزار، سپید دشت زاز، تنگ پنج سزار، تنگ پنج بختیاری، دزفول، حرمله و بامدژ  انتخاب شد. داده های کیفی آب رودخانه دز، طی یک دوره ده ساله، از سازمان آب و برق خوزستان در سال‎های 93-1384 اخذ شد.

ارزیابی کیفی آب با استفاده از نمودار پایپر نشان داد کیفیت آب در ایستگاه سپید دشت سزار، سپید دشت زاز و تنگ پنج سزار از نوع بی کربناته- کلسیمی می باشد. اما در ایستگاه های حرمله و بامدژ، غالب نمونه ها در منطقه خنثی قرار می گیرند. نتایج نشان داد میزان شوری از بالادست رودخانه به سمت پایین دست افزایش می یابد؛ بطوری که در ایستگاه بامدژ در 95 درصد مواقع دارای محدودیت کم تا متوسط از نظر استفاده در آبیاری قطره ای است. با توجه به میانگین SAR و میانگین EC رودخانه دز فاقد محدودیت از نظر ایجاد مسیله نفوذ می باشد. نتایج نشان داد که ضریب همبستگی (r) کاتیون ها، بین 67/0 تا 78/0 و آنیون ها از 249/0- تا 6/0 متغیر بود. از ایستگاه حرمله به سمت پایین دست، از نظر کلر، آب رودخانه دارای محدودیت کم تا متوسط در آبیاری بارانی می باشد. بیشترین محدودیت بی کربنات در ایستگاه سپید دشت زاز در 50/97 درصد مواقع از نظر استفاده در آبیاری بارانی مشاهده شد. بررسی ها نشان داد میزان سدیم در ایستگاه های حرمله و بامدژ نسبت به ایستگاه دزفول به ترتیب 134 و 233 درصد رشد داشته است. همچنین در تمام ایستگاه ها شاخص اشباع لانژیلر منفی است و رسوب کربنات کلسیم ایجاد نخواهد شد.

با ورود زهکش های بسیار در پایین دست، به رودخانه دز مشاهده شد، در ایستگاه های حرمله و بامدژ با اینکه دبی افزایش یافته است، میزان EC، TDS، کاتیون ها و آنیون ها نیز افزایش یافته است. ورود این زهکش ها در پایین دست رودخانه باعث شد از ایستگاه حرمله به سمت پایین دست، میزان کلر بیش از 3 میلی اکی والان بر لیتر شود که آب رودخانه دارای محدودیت کم تا متوسط در آبیاری بارانی از نظر کلر باشد. همچنین میزان سدیم  از ایستگاه دزفول به بعد رشد چشمگیری دارد؛ به طوری که میانگین غلظت سدیم در ایستگاه های حرمله و بامدژ نسبت به ایستگاه دزفول به ترتیب 134 و 233 درصد رشد داشته است. یشترین محدودیت بی کربنات از نظر استفاده در آبیاری بارانی، در ایستگاه سپید دشت زاز به میزان 50/97 درصد مواقع مشاهده شد. نتایج تحقیق نشان داد در تمام ایستگاه های مورد مطالعه شاخص اشباع لانژیلر منفی است و رسوب کربنات کلسیم ایجاد نخواهد شد. نشان داد بیش از 99 درصد نمونه های اندازه گیری شده در کلاس C2 و C3 قرار دارند.