بررسی انتقادی معنای عقل و مستندات آن از دیدگاه ابن تیمیه

علمای جهان اسلام به عقل و معنای آن اهمیت ویژه ای داده اند. ازجمله این علما، ابن تیمیه است که نگاه ویژه ای به عقل دارد. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی در صدد بازشناسی هندسه معرفتی صحیح از معناشناسی ابن تیمیه است تا ضمن هموارشدن مسیر برای درک اصطلاح عقل، در مقام نقد افکار او نیز استفاده شود. ابن تیمیه، معنای لغوی عقل را امساک می داند و بر این باور است که عقل دارای معانی اصطلاحی قوه غریزی (عرض، قایم به غیر) علم و اعمال، علم و همراهی عمل با علم، مسمای مصدر عقل، (اندیشیدن) انواع علم و ضربی از علوم ضروری است؛ البته عقل به معنای علم و همراهی عمل با علم، خود بر دو قسم عقل مناط تکلیف و عقل ناجی، تقسیم می شود. این معناشناسی عقل از منظر ابن تیمیه مبتنی بر منابعی همچون کتب لغت، لغت پیامبر$ و امت اوست. این در حالی است که منابع مذکور بر معانی عقل به گونه ای دیگر اشاره کرده اند و ادعای ابن تیمیه مبنی بر معناشناسی، برخاسته از مستندات مذکور ناصحیح است.