فعالیت تجارتخانه ها و کارخانه های پنبه پاک کنی روسی در سبزوار اواخر دوره قاجار

در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، تولید پنبه در نتیجه جنگ های داخلی امریکا کاهش یافت و این مساله برخی از دولت ها به ویژه روسیه را بر آن داشت تا برای جبران کسری پنبه مورد نیاز خود، وارد ایران شوند. از آنجایی که روسیه با تحمیل و اجرایی کردن مفاد عهدنامه های گلستان و ترکمانچای، یکه تاز بازارهای تجاری ایران شده بود، در راستای خرید و تهیه پنبه از ایران گام برداشت. سبزوار که از دوره های گذشته به واسطه موقعیت جغرافیایی به یکی از مراکز عمده کشت پنبه تبدیل شده بود، از جمله مناطقی به شمار می رفت که توجه بازرگانان روسیه را برای خرید و صادرات این محصول باارزش جلب کرد. به گونه ای که روس ها برای دست یازیدن به این مقصود، به تاسیس تجار خانه هایی در این شهر همت گماشتند. این تجارتخانه ها علاوه بر صادرات مقادیر زیادی پنبه به روسیه، در ترغیب کشاورزان این خطه به کاشت پنبه مرغوب نقش به سزایی داشتند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای و با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی وزارت امور خارجه و آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در صدد است تا فعالیت تجارتخانه ها و کارخانه های پنبه پاک کنی روسی را در عرصه صادرات پنبه به روسیه مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که سبزوار در اواخر دوره قاجار سهم عمده ای در تولید پنبه و صادرات آن به روسیه داشت؛ امری که سبب تاسیس تجارتخانه ها و کارخانه های پنبه پاک کنی روسی در این شهر شده است.