ارزیابی ریسک اکولوژیک ناشی از فلزات سرب و کادمیوم در رسوبات رودخانه زاینده رود

زاینده رود، تنها رودخانه دایمی فلات مرکزی ایران است. این رودخانه در معرض تخلیه گسترده فاضلاب و پساب از چندین منبع آلودگی نقطه ای و غیر نقطه ای قرار گرفته است. بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف بررسی کیفیت رسوب رودخانه زاینده رود انجام گرفت.

در این مطالعه نمونه برداری از رسوبات در 3 تکرار در 6 ایستگاه در حاشیه رودخانه زاینده رود در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال 1399 انجام شد. سپس غلظت سرب و کادمیوم تعیین شد. در نهایت، فاکتور تجمع زیستی، شاخص ژیوشیمیایی مولر، فاکتور آلودگی، درجه آلودگی، درجه آلودگی اصلاح شده، شاخص خطر اکولوژیکی بالقوه و شاخص بار آلودگی فلزات سنگین محاسبه شد.

بر اساس نتایج، میانگین غلظت کادمیوم در بهار، تابستان، پاییز و زمستان به ترتیب 18/1، 13/1، 08/1 و 54/0 میلی گرم در کیلوگرم و میانگین غلظت سرب به ترتیب 13/26، 04/23، 96/23 و 17/11 میلی گرم در کیلوگرم بود. شاخص ارزیابی خطر اکولوژیکی در فصل بهار، تابستان و پاییز، منطقه را در معرض خطر اکولوژیکی متوسط و در فصل زمستان، منطقه را در معرض خطر اکولوژیکی کم ارزیابی کرد. 

در مقایسه میانگین غلظت فلزات با مقادیر استاندارد کیفیت رسوب کانادا برای آب های شیرین، میزان سرب موجود در رسوبات از میزان استاندارد کمتر بود، اما کادمیوم بیش از میزان استاندارد بود. یافته های این پژوهش، وضعیت بحرانی رودخانه را به عنوان مهم ترین منبع آب شیرین در فلات مرکزی ایران نشان می دهد. علاوه بر این، این مطالعه می تواند به عنوان مبنایی برای اجرای سیاست هایی در جهت کاهش تجمع فلزات سنگین در محیط های آبی باشد.