خوانش معناشناسانه واژه «زقوم» در قرآن کریم با تکیه برروابط همنشینی و جانشینی

معناشناسی روشی ساختارگرا برای مطالعه معنای دقیق واژه ها در نظام زبان است، در این دانش حوزه های معنایی واژگان با بررسی همنشین و جانشین های واژه ها تعیین می شوند. این دانش در بررسی واژه های قرآنی و کشف لایه های پنهان معنایی آنها نقش برجسته ای دارد، مقاله حاضر قصد دارد با رویکرد معناشناسی بر اساس محورهای همنشینی و جانشینی به روش توصیفی -تحلیلیبهبررسیواژه«زقوم»درقرآنکریمبپردازد تا بدین وسیله مولفه های معنایی آن را استخراخ کند. واژه «زقوم» 3 مرتبه در قرآن کریم آمده است. دارای بار معنایی منفی و تصویرساز عذابی سخت و سرانجامی شوم است؛ بنابراین استعمال قرآنی آن به حوزه عذاب و جهنمیان اختصاص دارد. در روند تحقیق مشخص شده که واژه های «شجر»، «فتنه»، «نزل»، «جحیم»، «طعام»، «طلع»، «آکل» و «حمیم»، رابطه همنشینی مکملی و اشتدادی با واژه قرآنی «زقوم» دارند. واژه «شجر» پربسامدترین واژه همنشین «زقوم» است کهدر تعیین واژگان جانشینش نقش بسزایی را ایفا می کند، رابطه «زقوم» در محور جانشینی شامل واژه های «خبیث و ملعون» است. و مفاهیم «خوراک و غذا، آزمایش، وسیله پذیرایی، اختصاص به جهنمیان، آتش، عذاب، طرد شده از رحمت، فساد و ناپاکی» مولفه هایی معنایی «زقوم» براساس رویکردی معناشناسانه می باشند. هسته معنایی «زقوم» (عذاب جهنمیان) است که بقیه مولفه های معنایی حول آن می چرخند.