تحلیل همدیدی بارش های فوق سنگین و تاثیر آن بر آبدهی اوج سیلاب های رودخانه دز (سیلاب سال های 1993 و 2005)

ویژگی های ترمودینامیکی سامانه های موثر بر بارش های جنوب و جنوب غرب ایران از یک طرف و خصوصیات توپوگرافی این منطقه سبب شده است که بارش ها عموما سیل آسا و رگباری رخ دهد. کاهش خسارت های ناشی از این بارش های سیل آسا نیازمند شناخت رفتارهای بارشی این سامانه ها و مدیریت سیلاب های ناشی از آن است. برای این منظور، بارش های فوق سنگین حوضه آبریز دز در یک دوره آماری 30 ساله استخراج شده و آبدهی مرتبط با این بارش ها از 24 ساعت قبل از شروع بارش تا فروکش آبدهی سیل برای رودخانه دز دریافت شد. نتایج این تحقیق نشان داد که سامانه موثر در ایجاد بارش های فوق سنگین سامانه کم فشار سودان بوده است. در سیل های اتفاق افتاده از 24 تا 48 ساعت قبل از شروع بارش فوق سنگین زبانه عمیقی با راستای جنوب غربی-شمال شرقی در لایه زیرین وردسپهر با گسترش بر روی دریای سرخ و عبور از بخش شمال غربی عربستان بر روی استان خوزستان و جنوب عراق گسترش می یابد. هم زمان در لایه میانی وردسپهر سامانه واچرخندی عربستان با جابه جایی شرق سوی بر آب های گرم دریاهای عمان و عرب استقرار دارد. در این حالت در لایه زیرین وردسپهر رطوبت دریاهای گرم جنوبی در گردشی واچرخندی به درون سامانه سودانی فرارفت شده است. ویژگی ترمودینامیکی واچرخند عربستان سبب شده است با پتانسیل رطوبت پذیری بالا مقادیر قابل ملاحظه ای رطوبت در لایه زیرین بر منطقه فرارفت شود. با گسترش شرق سوی واچرخند ضمن این که زمینه لازم برای گسترش شمال شرق سوی زبانه کم فشار سودانی فراهم شده است. در لایه میانی وردسپهر ناوه عمیقی بر غرب آسیا با گسترش جنوب سوی تا جنوب مصر و گاه تا جنوب سودان گسترش می یابد. انطباق این ناوه در لایه میانی با جت جنب حاره در لایه بالایی وردسپهر ناپایداری های شدیدی را بر روی حوضه آبریز دز فراهم نموده است. شکل گیری میدان های امگای منفی با بزرگی 0/4- تا 0/5- پاسکال بر ثانیه بیان گر حاکمیت جریان های بالسوی قوی بر روی منطقه است.