اثر مصرف کودهای آلی، زیستی، معدنی و تنظیم کننده های رشد بر انتقال مجدد مواد و مولفه های پر شدن دانه جو (Hordeum vulgare L.) تحت شرایط کمبود آب

خشکی یکی از مهم ترین فاکتورهای موثر بر عملکرد به ویژه در زراعت آبی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان است. کاربرد برخی از تعدیل کننده های تنش (ورمی کمپوست، مایکوریزا و پوترسین و نانواکسید روی)، رشد، عملکرد و مقاومت گیاهان در برابر انواع تنش های محیطی از جمله خشکی را افزایش می دهند. اگرچه اثر هر یک از این ترکیبات به تنهایی بر تعدیل اثرات ناشی از تنش بررسی شده است، اما گزارش های کم تری در مورد برهم کنش توام این عوامل وجود دارد. در این آزمایش، اثر توام کودهای آلی، زیستی و معدنی و تنظیم کننده های رشد بر بهبود فتوسنتز جاری، فرآیند انتقال مجدد مواد، مولفه های پر شدن دانه و عملکرد دانه جو تحت شرایط کمبود آب مورد ارزیابی قرار گرفت.

به منظور ارزیابی برهم کنش برخی تعدیل کننده های تنش (ورمی کمپوست، میکوریز، روی و پوترسین) بر سهم فرآیند انتقال مجدد و مولفه های پر شدن دانه جو تحت شرایط تنش کمبود آب، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1401 اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل به عنوان شاهد، قطع آبیاری در 50 درصد مراحل سنبله دهی و آبستنی معادل کد 55 و 43 مقیاس BBCH به ترتیب به عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی)، کاربرد کودهای زیستی، آلی و معدنی در چهار سطح (عدم کاربرد کود به عنوان شاهد، کاربرد ورمی کمپوست، کاربرد مایکوریزا و کاربرد مخلوط ورمی کمپوست و مایکوریزا)، و محلول پاشی پوترسین و نانواکسید روی در چهار سطح (محلول پاشی با آب به عنوان شاهد، محلول پاشی 4/0 گرم بر لیتر نانواکسید روی، محلول پاشی 8/0 میلی مولار پوترسین، محلول پاشی توام روی و پوترسین) بودند. قارج مایکوریز گونه موسه آ از شرکت زیست فناوران توران خریداری و بر اساس دستورالعمل شرکت، 10 گرم در هر کیلوگرم خاک مصرف شد. ورمی کمپوست از شرکت گیلدا خریداری و بر اساس دستوالعمل شرکت، 50 گرم در هر کیلوگرم خاک استفاده شد. نانواکسید روی تولید کشور چین با متوسط اندازه ذرات کم تر از 30 نانومتر، سطح ویژه بیش از 30 مترمربع در هر گرم، محتوای روی در حدود 21/65 درصد و خلوص 99 درصد، از شرکت جهان کیمیای ارومیه خریداری شد. رقم جو مورد استفاده در این آزمایش رقم نوبهار بود که با تراکم 400 بذر در متر مربع کشت شد.

یافته های تحقیق:

 نتایج نشان داد که کاربرد توام تعدیل کننده های تنش (ورمی کمپوست، مایکوریز، نانواکسید روی و پوترسین) تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی، انتقال مجدد ماده خشک از اندام هوایی و ساقه را به ترتیب 32/22 و 65/25 درصد و سهم این صفات در عملکرد دانه را به ترتیب 92/52 و 95/56 درصد نسبت به شرایط عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین و روی کاهش داد. در مقابل، کاربرد توام تعدیل کننده های تنش در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی موجب افزایش کلروفیل کل (91/24 درصد)، فتوسنتز جاری (57/62 درصد)، سهم فتوسنتز جاری در عملکرد دانه (54/30 درصد)، سرعت پر شدن دانه (62/6 درصد)، طول دوره پر شدن دانه (06/18 درصد)، دوره موثر پرشدن دانه (67/27 درصد) و عملکرد دانه (18/25 درصد) نسبت به عدم کاربرد کود های زیستی و محلول پاشی تحت این شرایط شد.

یافته های این آزمایش نشان داد که کاربرد تعدیل کننده های تنش (ورمی کمپوست، مایکوریزا و محلول پاشی پوترسین و نانواکسید روی) می تواند با بهبود فتوسنتز جاری و مولفه های پر شدن دانه، موجب افزایش عملکرد دانه جو تحت شرایط محدودیت آبی شود.