ظرفیت های حکمت متعالیه برای گفت وگوی دینی معاصر

ازآنجا که اکثر ادیان دارای ادعاهای مهمی در باب مسیله حقانیت و نجات هستند، رویکرد انحصارگرایانه آنها مانع تحقق گفت وگوهای عقلانی بین الادیانی می گردد. در این زمینه، ظرفیت های مناسبی در حکمت متعالیه از منظر دینی وجود دارد که می توان آنها را در فرایند گفتگوهای دینی مورد استفاده قرار داد. این ظرفیت ها عبارت اند از اصالت وجود، تشکیک حقیقت وجود و حرکت جوهری. با نظر به اصالت وجود، در مقام گفتگو با پیروان دیگر سنت های دینی، می توان اصل اعتقاد به وجود حقیقت الوهی یا خدا را به عنوان محور گفتگو قرار داد و چیستی آن را در مرحله دوم لحاظ کرد. با نظر به تشکیک حقیقت وجود، می توان نشان داد که پیروان همه ادیان الهی، و بعضا برخی ادیان غیر الهی، به طور تشکیکی از حقانیت دینی بهره مند بوده و به میزان بهره مندی شان، از موهبت نجات هم نصیب خواهند بود. با نظر به حرکت جوهری، می توان استدلال کرد که همه یا اکثر دین داران مطابق درجه ایمانشان در حال تکامل جوهری به سوی خدا هستند و اینکه تا زمان فرارسیدن مرگ، ما هر آن در حال تکامل هستیم. نتیجه آنکه، اصل باور به حقیقت الهی به طور تشکیکی برای گفتگو با پیروان ادیان دیگر ارزش زیادی دارد و اینکه چون هر آن در حال تکامل هستیم، هیچ گاه نبایستی ادعای تصاحب انحصاری حقیقت مطلق را داشته و به استغنای از دیگری بیندیشیم. براین اساس، حکمت متعالیه قابلیت گشودگی برای گفتگو با همه یا اکثر سنت های دینی، و بعضا فلسفی را دارا است که بایستی با توجه به نیازهای معاصر ما این قابلیت مورد بازاندیشی قرار گیرد.