تبیین الگوی انتخاب گیاهان در منظر شهری مناطق خشک با استفاده از مدل های چند معیاره فازی مطالعه موردی: شهر بیرجند

انتخاب گونه های گیاهی مناسب برای کاشت در فضای سبز شهری در راستای ارتقاء منظر شهری، امری بسیار حیاتی جهت جلوگیری و کاهش خسارت های احتمالی زیست محیطی و اقتصادی ناشی از نادیده گرفتن شاخص های موثر در انتخاب گونه است. هدف و تاکید اصلی پژوهش حاضر، معرفی لیستی از بهترین گونه های گیاهی مناسب جهت کاشت در فضای سبز شهر بیرجند است. برای این منظور، 6 معیار و 24 زیرمعیار که از طریق بررسی پژوهش های صورت گرفته در زمینه معیارهای موثر در انتخاب گیاهان برای محیط های شهری به دست آمدند، تعریف گردید تا 63 گونه گیاهی شامل: 26 گونه درختی، 12 گونه درختچه ای و 25 گونه پوششی ارزیابی شوند. سپس با توجه به این معیارها و به کمک 15 خبره از اعضای هیات علمی و کارشناسان متخصص که در حوزه ی معماری منظر، طراحی محیط زیست و باغبانی تخصص داشته اند، مورد ارزیابی و وزن دهی قرار گرفت. در پژوهش حاضر از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی برای به دست آوردن وزن هریک از معیارها و زیرمعیارهای انتخاب گونه و همچنین از مدل FTOPSIS برای رتبه بندی گونه های گیاهی درختی، درختچه ای و پوششی در ارتباط با معیارها و زیرمعیارهای انتخاب گونه های مناسب شهر بیرجند استفاده شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که معیارهای سازگاری با شرایط زیست محیطی منطقه و سازگاری با محیط زیست شهری هر دو به یک نسبت در مقایسه با 4 معیار دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار بود و در انتخاب گونه به منظور استفاده در منظر شهری موثرتر بودند. در نهایت مشخص شد گونه های درختی سرو نقره ای با اختصاص ضریب نزدیکی 0/775، گز شاهی با 0/6961، نخل خرما خوراکی با 0/6959 و کهور ایرانی با 0/6918، گونه های درختچه ای طاووسی با اختصاص ضریب نزدیکی 0/6426، بادامشک با 0/637، زرشک خوراکی با 0/6352 و آتریپلکس با 0/6276 و گونه های پوششی کاکتوس با اختصاص ضریب نزدیکی 0/7019، آلویه ورا با 0/6852، رزماری با 0/6489 و اسطوخودوس با 0/6489 به عنوان چهار گونه برتر از هر اشکوب گیاهی جهت استفاده در فضای سبز شهر بیرجند انتخاب شدند. همچنین پیشنهادها و راهبردهایی به منظور چگونه استفاده نمودن از گونه های گیاهی جهت ارتقاء منظر و محیط زیست شهری ارایه گردید.