روابط اقتصادی- تجاری و سیاسی ایران و چین در عصر ساسانیان

مقاله حاضر با روش تاریخی- تحلیلی و با هدف بررسی روابط دولت ساسانی با چین در ابعاد اقتصادی و سیاسی تدوین شده است. با سقوط سلسله اشکانی و سرکوبی کوشانها توسط ساسانیان، بازرگانان سغدی جایگزین کوشانها در روابط میان ایران و چین شدند. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که عواملی همانند رقابت های امپراتوری ساسانی با روم شرقی بر سر انحصار محصول ابریشم، برگزیده شدن سکه نقره ساسانی در تبادل کالا با روم و...، ایجاد بنادری در دو سوی خلیج فارس، مهاجر نشین ها و شهرهای جدید در آسیای میانه و اقامت سغدیان در شهرهای لویانگ و چانگ - آن، موجب گسترش مناسبات اقتصادی- تجاری میان ایران و چین شد. اما از دوران قباد اول برای سرکوبی هیاطله، عصر خسرو انوشیروان برای سرکوبی ترکان و پس از آن از دوران یزدگرد سوم و اعقاب وی در راستای سرکوبی اعراب از خاقان چین درخواست مساعدت گردید که هرچند نافرجام بود، اما موجب شد تا مناسبات میان دو کشور ابعاد سیاسی یابد. پس از مرگ یزدگرد سوم، خاقان چین پسر وی به نام پیروز را به عنوان « پادشاه ایران» در منطقه کوچکی از سیحون به رسمیت شناخت، اما حمله اعراب به تخارستان موجب پناهندگی پیروز به چین و قرارگرفتن وی در ردیف افسران افتخاری خاقان گردید. تلاشهای نرسی فرزند پیروز و بهرام پسر یزدگرد نیز در حمله به اعراب نیز ناکام ماند و از آنجایی که ساسانیان خطری برای چین محسوب می شدند، لذا خاقان چین در برابر قرار گرفتن اعقاب یزدگرد سوم میان دو قدرت اعراب و ترکان شرقی سکوت اختیار نمود .