غربال هیبریدهای دیر رس ذرت در برابر قارچ بیمارگر Fusarium verticillioides (Sacc.) Nirenberg

قارچ Fusarium verticillioides (Sacc.) Nirenberg  عامل پوسیدگی بلال در تمامی مناطق ذرت کاری دنیا است و مواد سمی تولید می کند که دانه های ذرت را آلوده می کنند و به همین دلیل، یک گونه مهم از نظر بهداشت غذایی دام و انسان در جهان محسوب می‎شود. یکی از بهترین راهکارها برای مقابله با این بیماری، شناسایی ژنوتیپ های بسیار مقاوم است که می توانند برای بهبود ژنتیکی مورد استفاده قرار گیرند. در این آزمایش، مقاومت 16 هیبرید دیررس ذرت از نظر مقاومت بلال، کانال سیلک و مقاومت در مرحله جوانه زنی با استفاده از سه روش مایه زنی ارزیابی شد. هدف از اجرای آزمایش نیز انتخاب ژنوتیپ های با مقاومت بالا در هر سه مرحله رشدی بود.

بذر 16 هیبرید دیررس ذرت از بخش تحقیقات ذرت و گیاهان علوفه ای موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج تهیه و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه بخش تحقیقات ذرت در سال زراعی 1400 کشت شد. برای مایه زنی گیاهان، از جدایه Kj7 جمع آوری شده از بلال های آلوده ذرت در مزرعه تحقیقاتی بخش تحقیقات ذرت در کرج استفاده شد. غربال گری هیبریدهای ذرت با سه روش انجام شد. در روش اول، مقاومت هیبریدهای مورد مطالعه با روش کاغذ رول شده در مرحله پس از جوانه زنی ارزیابی شد. در روش دوم، مقاومت بلال با روش ایجاد زخم در وسط بلال و تزریق سوسپانسیون اسپور مورد بررسی قرار گرفت و در روش سوم، مقاومت کانال سیلک با روش تزریق سوسپانسیون اسپور به کانال سیلک هفت روز بعد از ظهور سیلک ها ارزیابی شد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با روش تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن با استفاده از نرم افزار SAS انجام شد.

یافته های تحقیق: 

نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها نشان داد که تفاوت بسیار معنی داری در بین 16 هیبرید ذرت مورد مطالعه از نظر مقاومت به بیماری با هر سه روش آلودگی مصنوعی وجود داشت. با توجه به اندازه گیری شدت بیماری در هر سه روش ارزیابی شده، هیبریدهای  H3، H8، H11، H12 و H13 به عنوان هیبریدهای با مقاومت بالا در برابر قارچ بیمارگر انتخاب شدند. این هیبریدها، مقاومت مناسبی در مقابل تمامی مسیرهای اصلی آلودگی قارچ از خود نشان دادند و از نظر مقاومت به بیماری پوسیدگی بلال ذرت ناشی از F. verticillioides نسبت به سایر هیبریدهای بررسی شده در این مطالعه برتری داشتند. اجرای این سنجش های غربال گری در برنامه های اصلاح نژاد ذرت می تواند برای طبقه بندی درجه انعطاف پذیری ژرم‎پلاسم های ذرت به پوسیدگی فوزاریومی بلال موثر باشد. 

نتایج این آزمایش نشان داد که برای ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های ذرت به پوسیدگی فوزاریومی بلال ذرت به ویژه در مناطق خشک، می توان از روش ارزیابی مقاومت بلال به عنوان روش اصلی استفاده کرد. ارزیابی مقاومت کانال سیلک می تواند به عنوان یک روش کنترلی برای ارزیابی حساسیت احتمالی ژنوتیپ های مقاوم و یا نیمه مقاوم در مناطق مرطوب که آلودگی با این روش اهمیت دارد، استفاده شود. همچنین، با توجه به واکنش متفاوت تعدادی از هیبریدهای بررسی شده در این مطالعه در مرحله جوانه زنی و امکان رشد قارچ به صورت اندوفیت در گیاه، توصیه می شود رقم های جدید در حال معرفی در این مرحله رشدی هم ارزیابی شوند. در مجموع هیبریدهایی به عنوان مقاوم به بیماری معرفی شوند که در هر سه روش واکنش مناسبی به قارچ نشان داده اند.