اثر تخصیص منطقه ای منابع آب در شاخص یک پارچه آب - اقتصاد - محیط زیست بر رشد اقتصادی پایدار در استان های ایران

هر چند همه صاحب نظران اجماع کامل دارند که ورشکستگی آبی تبدیل به اساسی ترین چالش پیش روی توسعه در ایران طی دهه های آینده خواهد شد؛ هنوز یک سیستم یک پارچه آب - اقتصاد - محیط زیست برای تخصیص پایدار منابع آب و سیاست گذاری منطقه ای برای حل مشکلات آبی در کشور وجود ندارد. هدف این پژوهش بررسی اثر تخصیص منطقه ای منابع آب در شاخص یک پارچه آب - اقتصاد - محیط زیست بر رشد اقتصادی منطقه ای در استان های ایران بوده است.

پس از تعیین شاخص یک پارچه آب مجازی بر اساس آخرین ادبیات نظری و تجربی، شاخص یک پارچه آب- اقتصاد-محیط زیست برای سیاست گذاری منطقه ای آب در 31 استان کشور با استفاده از روش ارزیابی جامع فازی و رویکرد آنتروپی برآورد شده است. در حدود 55 عنوان داده برای برآورد شاخص یک پارچه آب منطقه ای استفاده شده است که این داده ها از سالنامه های آماری ملی و استانی، مرکز آمار ایران، وزارت صنعت، معدن و تجارت، آمارنامه بخش کشاورزی و موسسه تحقیقات فنی کشاورزی جمع آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت، اثر تخصیص منطقه ای منابع آب در شاخص یک پارچه آب- اقتصاد- محیط زیست بر رشد اقتصادی استان های کشور با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) طی دوره زمانی 1397-1391 برآورد شده است.

در هر یک از استان های کشور بسته به وضعیت قوت و ضعف آن استان در هر یک از ابعاد منابع آب، تکنولوژی و حمل و نقل، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در شاخص آب- اقتصاد- محیط زیست، نیازمند اتخاذ رویکرد و سیاست گذاری متناسب با شرایط خاص آن استان وجود دارد. افزون بر این، در نظر گرفتن سیستم های یک پارچه برای تخصیص منابع آب و به کارگیری آن در قالب شاخص یک پارچه آب- اقتصاد- محیط زیست می تواند اثری مثبت و معنادار بر رشد اقتصادی استان های کشور داشته باشد. همچنین اثر مثبت و معنادار سرمایه انسانی، تشکیل سرمایه و امید به زندگی در رشد اقتصادی استان های کشور تایید شد.

نتایج مطالعه نشان داد که سیاست گذاری در زمینه تخصیص منابع آب در ایران با هدف دستیابی به رشد اقتصادی باید به صورت منطقه ای و بر اساس یک شاخص یک پارچه آبی- اقتصادی- زیست محیطی صورت گیرد تا بتوان بر اساس ظرفیت هایی آبی در هر استان سیاست گذاری های آبی متناسب با وضعیت همان استان را انجام داد. افزون بر این، استان های ضعیف در شاخص یک پارچه منطقه ای باید طی دوره بلندمدت فعالیت های تولیدی بخش های کشاورزی و صنایع دسته اول و دسته دوم از نظر آب بری را تا حد امکان کاهش داده و کالاهای تولیدی آب بر را از استان های با وضعیت قوی از نظر شاخص یک پارچه آبی- اقتصادی- زیست محیطی منطقه ای وارد کنند تا بتوانند فرآیند رشد اقتصادی خود را با وضعیت آبی- اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی خود به شکلی پایدار سازگار کنند.