برجستگی های علمی ایران در حوزه علوم اجتماعی در مقایسه با برخی کشورهای اسلامی

اهمیت دستاوردهای علم و فناوری در دنیای امروز چنان است که بخش اعظمی از توسعه کشورها بر اساس آن ها ارزیابی می شود. علوم انسانی و اجتماعی در این میان جایگاه ویژه ای دارند. این مطالعه در پی بررسی وضعیت کلی ایران در هریک از زیرحوزه های موضوعی علوم اجتماعی در بازه زمانی 2013-2022، حوزه های دارای بیشترین برجستگی علمی و رتبه ایران در مقایسه با دیگر کشورهای موردمطالعه در هریک از آن زیرحوزه هاست.

روش شناسی:

 این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، تحلیلی- توصیفی است که با رویکرد علم سنجی و شاخص برجستگی علمی انجام شده است. جامعه پژوهش، بروندادهای علمی حوزه های مختلف علوم اجتماعی کشورهای مسلمان شامل ایران، امارات متحده عربی، اندونزی، پاکستان، ترکیه، عربستان، عراق، لبنان، مالزی و مصر را شامل می شود و داده های پایگاه سایول و طبقه بندی زمینه های تحقیق و توسعه (فورد) مبنای استخراج اطلاعات قرار گرفته است.

در بازه زمانی موردمطالعه، 50954 برونداد علمی از کشور ایران در حوزه علوم اجتماعی در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. زیرحوزه های «اقتصاد و کسب و کار»، «سایر علوم اجتماعی»، «روا‎ن شناسی و علوم شناختی»، «علوم سیاسی»، «حقوق»، «آموزش»، «جغرافیای اقتصادی و اجتماعی»، «جامعه شناسی» و «رسانه و ارتباطات» به ترتیب بیشترین حجم خروجی علمی را داشته اند. «زنجیره های تامین، مدیریت زنجیره تامین، صنعت»، «ورزش، دانشجویان، قهرمانان»، «آب، منابع آب و مدیریت آب»، «رسانه، اخبار، روزنامه نگاری»، «توجه، مغز، یادگیری»، «اینترنت، دانشجویان» و نیز «مسکن، محله، اعیان سازی» ازجمله موضوعاتی هستند که ایران در آن ها دارای مزیت نسبی است. یافته ها نشان داد که بروندادهای علمی کشور در زیرحوزه رسانه بسیار پایین است. بعدازآن، سهم جامعه شناسی اندک است. ضمن اینکه درمجموع کشور ازنظر حوزه های موضوعی برجسته  نیز جایگاه مناسبی ندارد.

یافته های این مطالعه دو رویکرد یا گام متفاوت را پیش روی سیاست گذاران، مدیران و برنامه ریزان حوزه علم و فناوری کشور، به ویژه در حوزه علوم اجتماعی قرار می دهد: نخست اینکه بر مزیت های رقابتی خود تکیه و آن ها را تقویت کنند. دوم اینکه در حوزه هایی که سهم کمی و کیفی اندکی برای کشور وجود دارد سرمایه گذاری کنند و آن ها را به بلوغ نسبی برسانند. این رویکردها می تواند در سطح خرد یا در سطح کلان زیست بوم علم و فناوری کشور اتخاذ و پیگیری شود.اصالت و ارزش:استفاده از پایگاه های استنادی راهبردی از جمله سایول، امکان بررسی حوزه های مختلف را از منظری کلان و در راستای خط مشی گذاری و شناسایی مزیت های رقابتی فراهم می آورد.