بررسی تطبیقی مسئله خیر و شر از نگاه ابن سینا، لایب نیتس و اسپینوزا

بحث شرور از مهم ترین و در عین حال قدیمی ترین معضلات مسایل کلامی و فلسفی است. این مساله که چگونه می توان با توجه به علم و قدرت بی کران الهی و خیرخواهی او در حق مخلوقات و انسان ها، وجود شرور در عالم ماده و بخصوص زندگی انسان ها را توجیه نمود، از جمله مسایلی است که همواره ذهن فیلسوفان و متکلمان را به خود مشغول کرده. تعارض بین صفات یاد شده و وجود شرور آن قدر جدی و عمیق است که بعضی از فیلسوفان و متکلمان متاله را بناچار به نفی و انکار وجود شرور بالکل واداشته و بعضی دیگر را به انکار وجود خدوند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی فلسفه دخول شر در نظام خلقت از نظر ابن سینا، لایب نیتس و اسپینوزا بررسی شده است. مطابق نظر ابن سینا شر حقیقی نه بالذات، داخل در نظام قضا و قدر است و نه بالعرض. شر نسبی هم اگر چه داخل در نظام قضا و قدر الهی هست اما بالعرض داخل است نه بالذات. وجود شر نسبی هم با نظام احسن قابل توجیه است و بین آنها تعارض ذاتی وجود ندارد. لایب نیتس این دیدگاه را به طور کامل می پذیرد و توضیح می دهد که وجود شرور مابعدالطبیعی در نظام احسن یک امر ضروری است. برخلاف شرور اخلاقی و طبیعی که ضروری نیستند. ولی اسپینوزا بر خلاف این دو، خیر یا شر نامیدن امور را یک امر انسانی و تابعی از خواهش های نفسانی می داند و بر این عقیده است که در عالم واقع خیر و شری وجود ندارد.