راهبرد تجاری آلمان در خلیج فارس طی دوره پهلوی اول (1304-1320ش.)

اهمیت راهبردی و تجاری خلیج فارس از آغاز قرن سیزدهم هجری قمری/ نوزدهم میلادی زمینه توجه و حضور کشورهای اروپایی را در این منطقه فراهم کرد. از اواخر این قرن، با تغییر رویکرد آلمان در نظام بین الملل، این کشور در نقشه سیاسی خود به خلیج فارس توجه کرد و در صدد برآمد که در منطقه غرب آسیا از جمله خلیج فارس در برابر انگلستان نفوذ خود را افزایش دهد؛ بنابر این، در پی یافتن راه های جدید از طریق تاسیس شرکت های آلمانی در کرانه های خلیج فارس برای نفوذ اقتصادی برآمد. با وقوع نهضت مشروطه و دوره پس از آن، آلمانی ها خطوط متعدد کشتیرانی به منظور جابه جایی کالاهای تجاری دو کشور بین بندر هامبورگ و جزایر و بندرهای خلیج فارس دایر کردند و فعالیت تجاری شان نسبت به قدرت های دیگر به اوج رسید. مسئله اصلی این مقاله، راهبرد تجاری آلمان در خلیج فارس با هدف نفوذ و کسب امتیاز و چگونگی مواجهه با دیگر قدرت های اروپایی در دوره پهلوی اول است. به تبع آن پرسش اصلی پژوهش، چگونگی اتخاذ این راهبرد، سازوکار و نتایج آن است. هدف مقاله حاضر، بررسی رویکرد آلمان در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در باره ایران و خلیج فارس با تاکید بر فعالیت های تجاری است. این مقاله با روش پژوهش تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی و بهره مندی از منابع تاریخی و اسناد وزارت امور خارجه انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که آلمانی ها در دوره پهلوی اول جهت نفوذ سیاسی با در اختیار گرفتن سهمی از تجارت در برابر دیگر قدرت های جهانی از راهبرد تاسیس شرکت های تجاری در ایران بهره برده اند.