بررسی تطبیقی رابطه قضا و قدر با دعا از دیدگاه امام خمینی و امام فخررازی

مسئله قضا و قدر از مسائل مهم و پیچیده در حوزه فلسفه و کلام اسلامی است که از جنبه های مختلف فلسفی، کلامی و اخلاقی بررسی شده و همواره با شبهاتی به ویژه درباره مسئله دعا مواجه بوده است. مسئله مقاله این است که اگر خداوند همه امور را مقدر فرموده است، دعاکردن چه جایگاهی در این میان دارد؟ از آنجا که بنابه اعتقاد به قضا و قدر همه امور مقدر شده است، آیا اگر انسان دعا کند، فایده ای هم برای انسان دارد یا اینکه چون همه چیز از قبل مقدر شده است، دیگر تاثیری برای دعا نیست. امام خمینی1 و فخررازی از صاحب‎نظران مطرح در این حوزه هستند و پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیل عقلی به بررسی و مقایسه آرای ایشان در این خصوص می پردازد. نتیجه اینکه امام خمینی1و فخر رازی هر دو به دعا و تاثیرگذاری آن در نظام هستی قائل اند و ثابت کرده اند که دعا منافاتی با قضا و قدر ندارد. با توجه به اینکه هر دو اندیشمند به دعا و ارتباط آن با قضا و قدر الهی قائل اند، اما در برخی از دیدگاه ها و باورها نظر واحدی ندارند، تمایزآرای ایشان نیز در این پژوهش بیان می‎شود.