بررسی رابطه بلاغت و نحو عربی با تکیه بر دیدگاه های جرجانی و سکاکی (مطالعه موردی: حذف و تقدیر در تشبیه و استعاره)

علم بلاغتی که اکنون در دست داریم در قرون اولیه اسلامی به صورت دیدگاه های ساده و پراکنده در حاشیه علوم دیگری مانند نقد ادبی، تفسیر قرآن، کلام، لغت و نحو مطرح بود. حقیقت آن است که بلاغت، استقلال خود را مدیون قرآن کریم است و مساله اثبات اعجاز قرآن کریم، یک عامل مهم در پیدایش آن به شمار می رود. امری که بعضی، از جمله زمخشری را بر آن داشت تا دو علم معانی و بیان را مختص قرآن بداند. جاحظ با نگارش البیان والتبیین و ابوهلال عسکری با نگارش الصناعتین: الشعر والکتابه و عبدالقاهر جرجانی با نگارش دو کتاب دلائل الإعجاز و اسرار البلاغه بلاغت عربی را به استقلالش نزدیک تر ساختند تا این که سکاکی آن را به استقلال تام رسانید. یکی از دانش هایی که مسائل بلاغی در میان مباحث آن مطرح گردیده، دانش نحو است که تاثیر قابل توجهی بر معانی و بیان و به ویژه معانی داشته است و سکاکی از جمله دانشمندانی است که در مفتاح العلوم به ارتباط بین بلاغت و نحو بارها اشاره کرده است و دلیل مطرح کردن علم صرف و نحو را در مفتاح العلوم پیوستگی بین این علوم می داند و معتقد است کسی می تواند در بلاغت استاد باشد که ابتدا در صرف و نحو مهارت داشته باشد. پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی در بستر مطالعات کتابخانه ای، با هدف بررسی ارتباط بین نحو و بلاغت در مساله حذف و تقدیر انجام گرفت و نتایج حاکی از آن است که علم نحو در علم معانی تاثیر غیر قابل انکاری گذاشته است و بسیاری از مباحث نحوی، از جمله حذف و تقدیر نحوی وارد علم معانی شده است و مقصود از آن ها غرض بلاغی است. بر اساس نتایج این پژوهش باید میان حذف و تقدیر نحوی و بلاغی فرق گذاشت و به کیفیت آن ها در بلاغت توجه کرد تا بر خلاف قیاس نحوی تبدیل نشود.