بررسی تنوع ژنتیکی توده های مختلف Aegilops tauschii ایرانی با استفاده از صفات مورفولوژیکی

زهرا طاهرنژاد، (د انش اموخته اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی)، دانشگاه زابل محمد جعفرآقایی، (عضو هیات علمی بانک ژن گیاهی ملی ایران - کرج)مهد ی زهراوی، (عضو هیات علمی، بانک ژن گیاهی ملی ایران - کرج) محمد جواد زمانی، (د انش آموخته اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد کرج) محمود سلوکی، (د انشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه زابل) عباسعلی امام جمعه، عضو هیات علمی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه زابل و د انشجوی د کتری بیوانفورماتیک دانشگاه تهران چکیده: گندم وحشی Aegilops tauschii گونه ای د یپلویید (با ژنوم2n=2x=14،DD) است که ژنوم D را در اختیار گندم نان قرار داده است. تنوع مورفولوژیکی بسیار زیاد ی درد رون این گونه وجود د ارد. مطالعه گونه های جنس Aegilops نشان می دهد که این گونه ها، منابع ژنتیکی بی نظیری برای اصلاح گندم می باشند. فرسایش ژنتیکی در ژرم پلاسم گونه های زراعی گندم، انگیزه تحقیق برای بررسی امکان استفاده از تنوع ژنتیکی موجود در خویشاوند ان وحشی آن شده است.به همین منظور تنوع ژنتیکی 28 توده جمع آوری شده گیاه Ae.tauschii از استان های مختلف کشور، در مزرعه تحقیقاتی بانک ژن گیاهی ملی ایران در سال زراعی 84-1383 ارزیابی گردید. محاسبات آماری داده ها شامل ضرایب همبستگی ساد ه، آماره های توصیفی مانند حد اکثر و حد اقل صفات کمی، میانگین، انحراف معیار و ضریب تغییرات، شاخص شانون، تجزیه به مؤلفه های اصلی بر روی همه صفات و همچنین تجزیه خوشه ایبر اساس مؤلفه های اصلی بود. نتایج نشان د هند ه تنوع ژنتیکی بالایی در میان توده ها بود. در صفات کمی بیشترین مقدار تنوع مربوط به تعد اد بذر در سنبلچه (1 / 23%)و کمترین مقدار هم مربوط به تاریخ رسیدن (4 / 7%) بود. همچنین در میان صفات کیفی نیز حد اکثر تنوع در شکنند گی محور سنبله (232و%)و حد اقل آن در بافت د انه(14 %) مشاهده شد. تاریخ گلد هی با تاریخ رسیدن، طول سنبله با طول گلوم و تعد اد سنبلچه در سنبله، همچنین رنگ ساقه با کرک ساقه و عاد ت رشد دارای بیشترین همبستگی معنی دار و مثبت بودند. در تجزیه به مؤلفه های اصلی هشت مؤلفه شناسایی شد ند که جمعا 6 / 82 در صد از کل تنوع داده ها را توجیه می نمود ند. بر اساس نمود ار د رختی حاصل از تجزیه خوشه ای، توده ها به سه گروه تقسیم شد ند که با پراکنش جغرافیایی آنها مطابقت ند اشت.