مقایسه روش تبیین کارکردی جامعه شناسان و عالمان دین در عرصه دین پژوهی

روش کارکردی از روش هایی است که دین پژوهان مختلف از آن استفاده می کنند. مسئله این نوشتار، فهم پذیر کردن تفاوت روش کارکردی عالمان دین و جامعه شناسان است؛ زیرا هر دو گروه از این روش استفاده کرده اند؛ اما نتیجه آن کاملا متفاوت، بلکه در مقابل همدیگر قرار دارد. نتیجه روش کارکردی جامعه شناسان، سکولار شدن دین از طریق بی کارکرد شدن دین و یا عصری شدن آن است؛ اما نتیجه منطق کارکردی عالمان، ثبات و بقای دین است. آنچه سبب این اختلاف شده، تلقی محدود کارکردگرایان از مفهوم کارکرد است؛ آنها کارکردهای دین را از منظر خود آن تفسیر و به کارکردهای خاص دنیوی و سیال، محدود کرده اند. در نتیجه، به دلیل تامین شدن این کارکردها از راه دیگر، مدعی شده اند دیگر به دین نیازی نیست. در مقابل، در نگاه عالمان دین، قلمرو کارکرد بسیار گسترده است؛ خاستگاه این تفسیر تا حدی در خود آموزه های دین است. اساسا از نظر عالمان دین، کارکرد اصلی دین، تامین نیازهایی است که انسان قدرت تامین آنها را از راه دیگر ندارد. کارکردهای سیال و بدیل پذیر مورد نظر جامعه شناسان، مقصود بالعرض دین است، نه مقصود اصلی آن. در نتیجه، دین از جهت کارکردی همواره حضور خواهد داشت.