مبانی آزادی سیاسی در اندیشه شیعی امام خمینی و اندیشهاعتزالی قاضی عبدالجبار

این نوشتار پس از طرح مسئله تلاش نموده است تا طی دو گفتار، با استخدام سه مفهوم کلیدی «اختیار»، «عقل» و «اباحه»، مبانی اندیشه امام خمینی و قاضی عبدالجبار را درباره آزادی سیاسی مورد تامل قرار دهد. در گفتار اول قبل از طرح بحث های مبنایی، به معرفی زندگی علمی امام خمینی پرداخته شده و در گفتار دوم، همین موضوع را از منظر قاضی عبدالجبار بررسی کرده است. در نتیجه گیری، تفاوت ها و شباهت های دو اندیشه ارائه شده است. مؤلف، شباهت دو اندیشه را در پذیرش عقل و اختیار از سوی دو اندیشمند معتزلی و شیعی یافته است و تفاوت آنها را در تفسیر های محدود امام خمینی از عقل و اختیار و تفسیر گسترده قاضی عبدالجبار از آن دو مقوله نشان داده است. درباره اباحه، تفاوت آشکار این است که امام خمینی اباحه را مانند بسیاری از علمای شیعه به عنوان قاعده ای عقلیه معطوف به وضیعت ماقبل شرع پذیرفته اند، ولی قاضی عبدالجبار مانند دیگر عالمان معتزلی، به جای آن به قاعده محظور بودن انسان به عنوان اصل اولی، متمایل گردید. نتیجه نهایی این شده است که درباره آزادی سیاسی، مبانی اندیشه دو اندیشمند در آن سه مقوله، زمینه ذهنی مناسبی را تولید می کنند.