تحلیل الگوهای رفتاری ایران و روسیه در آسیای مرکزی در چارچوب گفتمان ژئوپلیتیک

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، دو دهه پایانی قرن بیستم دوره تحولات عظیم ژئوپلیتیک و بحران های ناشی از آن است. منشا این تحولات بدون تردید فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و به تبع آن پایان دوران جنگ سرد می باشد، اما پیامدهای فروپاشی شوروی از خود فروپاشی اهمیت بیشتری یافته است.
از دیدگاه نظریه پردازان واقع گرا به رغم پایان جنگ سرد، همچنان رقابت میان قدرت های بزرگ مسئله اصلی در سطح جهانی است. شاید تنها تفاوت و یا مهمترین تفاوت وضعیت جدید، با دوران گذشته در این باشد که در وضعیت جدید رقابت میان قدرت های بزرگ هم به لحاظ موضوعی و هم به لحاظ جغرافیایی هدفمندتر و سنجیده تر شده است و رقابت در یک حوزه الزاما به رقابت در تمامی حوزه های موضوعی و عرصه های جغرافیایی منجر نمی شود. از این نظر، حوزه ژئوپلیتیک آسیای مرکزی نمونه قابل تاملی به شمار می آید. اگر چه پایان جنگ سرد به رقابت های ژئواستراتژیک آمریکا و شوروی در بسیاری از مناطق جهان پایان داد، اما در حوزه آسیای مرکزی و قفقاز این رقابت ها همچنان تداوم داشته اند. مهمترین دلیل عبارت از این است که روس ها پس از واگذاری اروپای شرقی و سایر عرصه های ژئواستراتژیک،