معاد جسمانی از دیدگاه ابن عربی

ابن عربی معاد را هم روحانی و هم جسمانی می داند. از نظر وی، ماهیت حقیقی معاد و حشر، جمع شدن نفوس جزیی درنفس کلی است. معاد جسمانی نیز دارای دو کیفیت متفاوت برای بهشتیان و دوزخیان است. زیرا حشر جسم بهشتیان به شکل دنیوی نیست؛ بلکه جسم محشور شده آنها، جسم لطیف ملکوتی است که موسوم به جسم طبیعی است و از نشات عنصری و دنیوی برتر است و خواص دنیوی ندارد. اما حشر جسم دوزخیان، به گونه عنصری، و مبتنی بر مزاج دنیوی است و قابل زوال و تغییر و کون و فساد است؛ زیرا دوزخیان به علت اتکاء به دار عنصری و هوا و هوسهای زود گذر دنیوی، درهای روحانیت برای همیشه به روی آنها بسته است؛ لذا از عالم عناصر رهایی نخواهند یافت. در این مقاله به بیان دیدگاه ابن عربی در مورد لزوم معاد جسمانی و نیز به کیفیت این معاد پرداخته شده است.