مجله مطالعات دین پژوهی
پیاپی 3 (بهار و تابستان 1397)

این مقاله در تلاش است تا با بررسی و تببین مبانی اندیشه های ابوزید، به واکاوی دیدگاه های وی در خصوص مسئله زن در عصر حاضر بپردازد. مهمترین مبانی فکری ابوزید در مسئله زنان، تفکر سکولاریستی وی در خصوص مرجعیت عقل انسانی، تاریخمندی متون دینی، هرمنوتیک فلسفی گادامر، زبان شناسی خاص وی و تفاوت معنا و فحوا است که به او این اجازه را می دهد تا مدعی شود قرآن، یک محصول فرهنگی است که در زمینه فرهنگی-اجتماعی خاصی شکل گرفته که جدای از فرهنگ آن روزگار نیست. بنابراین، بسیاری از احکام مختص زنان مانند ارث، پوشش و ازدواج و طلاق را اموری تاریخمند و تاویل پذیر می داند که مربوط به عصر نزول است و در عصر حاضر کارایی ندارد. در عصر حاضر، ضروری است تا متفکران اسلامی، احکام و قوانینی متناسب با این عصر برای زنان وضع کنند.

قرآن کریم، تنها نسخه تربیت و هدایت الهی است که توسط جبرئیل امین بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد تا به مردم راه و رسم درست زندگی را بیاموزد. آنچه مسلم است این است که برای رسیدن به هدف که همان تربیت انسان هاست نیاز به روش هایی است که دستیابی به هدف را ممکن می کند. در قرآن کریم نیز خداوند متعال از روش هایی برای تربیت مردم استفاده کرده است. مثال این روش ها، مثال ابزار است در دست انسان که بهره برداری از آن رسیدن به مقصود را آسان کرده و او را از تحیر و سرگردانی در این راه رهایی می دهد. طبق تحقیقات انجام شده، تربیت از دیدگاه های مختلف روان شناسی، جامعه شناسی، اسلامی و... بررسی شده و هر یک روش هایی را برای آن مطرح کرده اند. مهمترین روش هایی که قرآن برای تربیت مطرح می کند عبارت اند از روش ایجاد عشق بزرگ تر، روش داستان سرایی، روش معرفی الگوهای مثبت، روش دعوت به تفکر، روش برخورد محبت آمیز و... . در این مقاله از کتب روان شناسی، قرآنی و کتب و مقالاتی که در رابطه با تربیت قرآنی نگاشته شده، استفاده شده است.

زن، نیمی از پیکره اجتماع است که با داشتن مقام انسانی، با مرد همتا و هم سو بوده و می تواند به مقام خلیفه الهی برسد. زن، نقش تعیین کننده ای در ایجاد، بقا و گسترش نسل انسانی داشته و همواره در طول تاریخ، حضور فعال و موثر خود را اثبات کرده است. برای همین، شخصیت انسانی او و نقش چشمگیرش در خانواده و اجتماع و نیز دیدگاه دین اسلام به ویژه قرآن کریم نسبت به او همیشه مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده و همواره ابعاد هویتی او را جست وجو کرده است. این مقاله، آفرینش و جایگاه زن در قرآن و عهدین و تفاوت این دو را بررسی کرده است. در گزارش قرآنی، زن عامل بدبختی یا بیرون رفتن انسان از بهشت نیست. برخلاف باورهای یهودی و مسیحی که زن را عامل بدبختی و گناه نخست آدم می دانند، در قرآن، زن و مرد هر دو به یک اندازه در تحقق گناه دست داشته و مرتکب آن شده اند. با توجه به هدف خلقت انسان که عبودیت خداست، بین زن و مرد تفاوتی نیست؛ زیرا هر دو انسان بوده و هر دو روح و فطرت الهی دارند. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی جمع آوری شده و مواردی مانند وجه تسمیه آدم و حوا، چگونگی آفرینش زن، فلسفه آفرینش زن و مقام و جایگاه زن در قرآن و عهدین را بررسی می کند.

تقوا از مباحث اخلاقی و تربیتی است که با آن، ارزش و شخصیت انسان نزد خداوند بیشتر می شود. نوشتار حاضر با بهره گیری از منابع اخلاقی، آثار دنیوی تقوا را بررسی کرده و در این راستا به تعریف و حقیقت انواع تقوا و همچنین آثار دنیوی تقوا اشاره می کند. تقوا، یعنی حفظ کردن خویش از عذاب الهی با اطاعت از اوامر خدا و ترک نواهی. تقوا چند نوع است مانند تقوای روحی، قلبی، فکری و لفظی. بی اعتنایی به ثروت، رفع فقر و ذلت، در امان ماندن از وسوسه های دشمنان، نجات از سختی ها، گشایش کارها، وسیله روزی حلال و... از آثار دنیوی تقوا است.