فصلنامه تاریخ معاصر ایران
پیاپی 9 (بهار 1378)

جنگ جهانی دوم با حمله آلمان به لهستان آغاز شد و تا 29 ستامبر 1939 این کشور کاملا به تصرف ارتشهای مهاجم آلمان و شوروی در آمد و عده زیادی از مردم لهستان به اردوگاهی کار در آلمان و شوروی فرستاده شدند. اما تحولات بعدی در جنگ موجب شد که توفیق شوروی و آلمان از میان برود و متعاقب آن لهستانی های رانده شده به شوروی به دلایل مختلف آزاد خود را به دست آورند. لذا پس از توافق استالین و دولت در تبعید لهستان مهاجرت آزاد خود را به دست آورند. لذا پس از توافق استالین و دولت در تبعید لهستان مهاجرت نزدیک به صد و پانزده هزار نفر را از طریق ایران به نقاطی چون فلسطین، آفریقای جنوبی، آفریقای شمالی و دیگر نقاط آغاز شد این افراد به وسیله کشتی از بندر پهلوی وارد ایران شدند. مقاله حاضر با تکیه بر اسناد سازمان اسنادملی ایران - درمانی، اجتماعی، فرهنگی و نیز نحوه خروج این لهستانی ها به ایران میان سالهای 1320 تا 1323 می پردازد.

عبد الحسین میرزا فرمانفرما، پسر دوم فیروز میرزا (پسر عباس میرزا نایب السطنه) پدر «فرامانفرمائیان» است. بی گمان وی یکی از چهره های مرموز تاریخ معاصر ایران است. که در صحنه سیاسی این دوران نقش و حضور محسوسی داشته است. فرزندان شاهزاده فرمانفرما نیز که بعدها خاندان بزرگ فرمانفرمائیان را تشکیل دادند مناصب و شاغل مختلفی را دوره پهلوی اشتغال کردند و به این طریق به نفوذ خود در تشکیلات سیاسی و حکومتی ادامه دادند. به اعتراف منابع انگلسی این خاندان از «جذاب ترین و جالب توجه ترین دوستان ایرانی» انگلیسی ها به شکار می آمدند و از این جهت هم مورد توجه مخالفان و کارشناسان وزارت خارجه بریتانیا قرار دارند...

بحث و بررسی دقیق جامع درباره موضوع مهم و تاثیر گذاری چون تاریخگیری طی مقاله ای کوتاه، اگر نه غیر ممکن کاری بس دشوار خواهد بود. مضابا اینکه در این مورد نیز همانند دیگر حوزه های نری تاریخ، در زبان فارسی با قلت منابع روبه رو هستیم. بحث هایی چند به طور پراکنده در نشریات و برخی ازمنابع ترجمه شده، و دو کتاب فقرتاریخیگری و جامعه باز و دشمنان آن اثر پوپر اصلی ترین منابع فارسی در این زمینه به شمار می روند که هر دو از دیدگاه انتقادی در نقد و تعریض علیه اشکال مختلف تاریخیگری (مذهب اصالت تاریخ) نوشته شده اند، که به گفته وی (در جامعه باز و دشمنان آن) مانعی باز دارنده در برار برخورد عقلی با مشکلات بازسازی اجتماعی به شمار می روند،ومسئولیت مخالفت گسترده و بی وجه با امکان اصلاحگری دمکراتیک به گردن آنهاست...

آنچه پیش روی خوانندگان گرامی است تعدادی از اسناد انتخاب شده مربوط به مقطع کوتاهی از دوره طولاتی ورابط ایران و امریکاست. این دوران که شاید برای شاه به عنوان مصیبت بارترین دوران روابطش با امریکا محسوب می شود قابلیت بررسی و تحقیق فراوان دارد. به هر حال با توجه به اسناد و مدارک و کتب منتشر شده موجود در این زمان نه امریکا اطمینان چندانی ازماندگار بودن نظام شاه با توجه به اوضاع بحرانی آن زمان داشت و نه شاه رفتار دولتمردان امریکا را نسبت به خود می پسندید.
این دوره فترت چهارده ماهه با آمدن امینی برای شاه آغاز شد و با اطمینان یافتن امریکا از ادامه اصلاحخات مورد درخواستش به وسیله شاه و کنار رفتن امینی به پایان رسید

آنچه که خواندید مروی است. برعملکردسی سال دیپلماسی وزارت خارجه ایران از سال 1329 تا 1359 مصاحبه شونده که خود زا میدان ارشد این وزارتخانه بوده، با توجه به ماموریت متعدد بو با تکییه بر اطلاعت و تجربیات اداری خود ساختار داخلی وزارت خارجه شخصیت؛ عملکرد و روش هریک از وزرای خارجه و شماری از سفیران ایران را به تقلید کشیده است. این گفت و گو در 6 جلسه و به مدت 11 ساعت صورت گرفته ومطالب آن پس ازتنظیم تقدیم علاقمندان می شود

خاطراتی از پرویزی عدل مدیرکل اطلاعات وزارت امورخارجه مطلبی که در پی می اید گوشه ای از خاطرات پرویز عدل ازدیپلمات های سابق وزارت امور خارجه ایران است مه در آن با بخشی از سیاسی مطبوعاتی و اعمال سانسور و چگونگی نگرش به طرح اخبار و اطلاعات در مطبوعات و رسانه های دوران پهلوی دوم آشنا می شویم.
پرویز عدل مشاغل مختلفی را در وزارت خارجه به عهده داشته است که رایزنی فرهنگی، مدیر کلی مطبوعات و اطلاعات و سفارت د رکانادا و برزیل از آن جمله هستند. عدل در آستانه انقلاب اسلامی سفیر ایران در برزیل بود و بعد از انقلاب به ترکیه رفت.
گفتنی است این مطلب گزیده ای از این خاطرات است که در شماره 44 مجله ره آورد (بهار و تابستان 1376) به چاپ رسیده است که برای آگاهی علاقمندان داخل کشور به درج آن در بخش «نگاهی دیگر» اقدام کردیده ام.