نشریه مطالعات روانشناسی با رویکرد اسلامی
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1399)

انسان، موجودی کمال طلب بوده و یکی از راه های رسیدن به کمال، کسب عزت نفس است. عزت نفس از موضوعات کلیدی در زندگی هر انسانی ست که در موفقیت ها و شکست های وی تاثیر مستقیم داشته و عامل ارزیابی و ارزشیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی خویش و کارایی مفید برای خود و جامعه است. در تبیین مسئله عزت نفس، دو رویکرد مطرح است. یکی رویکرد روان شناسانه که عزت نفس را یکی از پایه های اساسی شخصیت آدمی و باعث رسیدن انسان به افتخار و سربلندی می داند. از نگاه روان شناسان، با توجه به ارزشمندی وجود انسان، هر آنچه موجب ارزش، پیشرفت و موفقیت او باشد، عامل ارتقاء عزت نفس است. رویکرد اسلام، رویکرد دیگری ست که با نگرشی خدامحور، راه کسب عزت نفس را تایید الهی معرفی کرده و عامل اصلی در این راه را تقوا می داند. در نهایت، امور محیطی و مادی را تنها ابزار و وسایل کمک دهنده برای نیل به اوصاف برمی شمارد. تعارض این دو دیدگاه در برخی از ابعاد منجر شد تا در این مقاله با روش اسنادی و توصیفی-تحلیلی، مفهوم شناسی عزت نفس، اهمیت آن، راه های کسب این مهارت و عوامل تقویت آن از دیدگاه اسلام و روان شناسی بررسی شود.

یکی از ابزارهای اصلاح و تربیت، اعمال انواع تنبیه، به ویژه تنبیه بدنی فرزندان است. تعلیم و تربیت کودک، به دلیل تاثیرپذیری و انعطاف پذیری شخصیت او، اهمیت بسزایی داشته و در تمام جوامع ، فرهنگ ها و مذاهب، توصیه شده است. پژوهش حاضر، با هدف بررسی دیدگاه روان شناسی و فقه مذاهب اسلامی، با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که روان شناسان، تنبیه بدنی را به دلیل عدم کارایی و پیامدهای منفی آن جایز ندانسته، اما انواع دیگر تنبیه را با شرایط خاص، از روش های تربیتی می دانند. این دیدگاه به طور مطلق قابل پذیرش نیست. جمع بین روایات اسلامی در این زمینه، جواز تنبیه بدنی خفیف با شرایط خاص است. از نظر فقه امامیه و مذاهب اهل سنت، تنبیه بدنی در موارد و سن خاص و با برخی شرایط، جایز و ضروری است، اما این نکته مورد تاکید اسلام و روان شناسی است که رفتار گرم، محبت آمیز و مسیولانه والدین، نیاز به تنبیه بدنی را کاهش می دهد.

تعدیل هیجانات، در ارتقای کیفیت زندگی، پیاده سازی احکام الهی، ارتقای فضایل اخلاقی و تعالی فردی نقش بسزایی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی راهکارهای تعدیل هیجان، بر اساس آموزه های دینی، با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که راهبردهای تعدیل هیجان را می توان در سه حیطه شناختی، رفتاری و محیطی دنبال کرد. برخی از مهم ترین راهکارها در بعد شناختی عبارتند از: بینش صحیح نسبت به خدا، خود، دیگران، هستی و...؛ در بعد رفتاری: مراقبه، مشارطه و محاسبه، توجه گردانی، انجام تمرینات آرامش بخشی، انجام امور معنوی؛ در حیطه محیطی: شناسایی عوامل محیطی برانگیزاننده هیجانات منفی و تغییر آن،  قرار گرفتن در محیط آرام بخش، زیباسازی محیط زندگی و هم نشینی با صالحان.

هدف از این تحقیق، بررسی راه های رسیدن به خوشبختی و آرامش از منظر آیات و روایات و ویژگی های آرامش و خوشبختی در قرآن است. این تحقیق، به صورت تحلیلی-توصیفی و با مراجعه به آیات قرآن گردآوری شده است. نتایجی که از این تحقیق به دست آمده این است که قرآن، بزرگ ترین معجزه پیامبر اکرم (ص) و کامل ترین نسخه برای آرامش روح است.

یکی از موضوعات مهم در مورد دانش آموزان، بررسی پیشرفت تحصیلی آنها و عوامل موثر بر این پیشرفت است. از برجسته ترین عواملی که در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش ویژه ای دارد، معلمان هستند که می توانند با کاربرد روش ها و شیوه های صحیح، نقش مهمی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ایفا کنند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش معلم در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است. موضوع مورد نظر، در سه بخش بررسی می شود. ابتدا به موضوع علم و اهمیت آن و هدف یا وسیله بودن علم و لزوم وجود تربیت در کنار تعلیم اشاره شده، سپس به نقش معلم به عنوان مهم ترین فرد در زندگی دانش آموزان توجه شده و نقش وی در پیشرفت دانش آموزان، ارزش و مقام معلم، روش تدریس، سبک های تدریس و آثار آن بر پیشرفت تحصیلی بررسی شده و در آخر، نقش معلم در مدیریت کلاس و رفتار دانش آموزان و نیز تاثیر ویژگی های خلقی و رفتاری معلم بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بیان شده است.