نشریه در مسیر استنباط
سال نهم شماره 1 (پیاپی 20، بهار و تابستان 1398)

خانواده واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تربیت است که در تحکیم و استمرار آن عوامل مختلف نقش دارد اما مهم ترین آن رعایت حقوق مالی و غیرمالی از طرف زوجین در قبال یکدیگر، است و در مقابل، یکی از علل مهم فروپاشی خانواده ها، بی اطلاعی از حقوق هم دیگر و بخصوص حقوق غیرمالی زوجین و کوتاهی در ادای آن هاست. از این رو، برای تقویت نهاد خانواده،  شناخت حقوق غیرمالی اعضای آن  و التزام بدان ها ضرورت اجتناب ناپذیر دارد. حقوق غیرمالی حقوقی اند که قابل تقویم به پول نیستند، همچون حق حسن معاشرت، حق منع از اشتغال زن که البته بخشی از این حقوق، مختص زوج، برخی مختص زوجه و برخی مشترک بین آن هاست.مقاله حاضر، براساس روش توصیفی تحلیلی در صدد بررسی حقوق غیرمالی زوجین از دیدگاه فقهای امامیه معاصر می باشد و از جمله دستاوردهای آن برجستگی، شفافیت، طبقه بندی حقوق غیرمالی مشترک و مختص زوجین و تبیین شرایط و حدود آن ها، در اندیشه فقهای معاصر می باشد. تطبیق مورد به مورد آن با حقوق مدنی جمهوری اسلامی ایران که علی القاعده مبتنی بر آموزه های مذهبی است نشان می دهد، قوانین در حوزه خانواده اگرچه از فقه اقتباس شده ولی در برخی خلاء ها، مجال استفاده از برخی قواعد آمره در این حوزه بیشتر، وجود دارد.

امروزه حقوق حیوانات و حفظ گونه های مختلف آن ها، از جمله مسایلی است که در سراسر جهان از جانب دولت ها و سازمان ها و عموم کسانی که به مسایل زیست محیطی و حمایت از حیوانات علاقمند می باشند، مورد توجه قرار گرفته است. در اسلام، نیز در کنار مسایلی مربوط به انسان ها و حقوق آن ها، مسایل محیط زیست و از جمله حیوانات، مورد بحث واقع شده است. در منابع فقهی به استناد آیات و روایات متعدد، حقوق مختلفی برای حیوانات مطرح شده و مسلمانان ملزم به رعایت آن ها گردیده و مسئولیت مدنی حفاظت از حیوانات بیان شده است. حفاظت از حقوق حیوانات تنها به مالک اختصاص نداشته بلکه همه مردم در برابر آن مسئولیت دارند. حتی به صراحت در متون فقهی، حاکم شرع را مسیول رسیدگی و اقامه دعوی در جهت بهبود وضع حیوانات در برخی شرایط، می دانند.

زن در اندیشه امام خامنه ای به عنوان نیمی از پیکره جامعه بشری و رکن اجتماع، در پیشرفت و انحطاط جامعه، نقش دارد. زن مانند مرد، حق فعالیت های گوناگون اجتماعی و سیاسی دارد. مهم ترین نقش حجاب، زمینه سازی برای حضور فرا جنسیتی زن در اجتماع و استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های او، برای رساندن خود و جامعه اسلامی به کمال غایی است. زن در پرتوی حجاب، جایگاه واقعی خود را پیدا می کند و می تواند استعدادهای فراجنسی خود را بروز دهد و به عنوان یک انسان به نقش آفرینی، بپردازد. هنگامی که زن جایگاه حقیقی خود را در یابد و هویت خویش را در جنسیت منحصر نبیند، خود را درراه دست یابی به ارزش ها آزاد می یابد و همگام با مرد در راه رسیدن به کمال انسانی گام بر می دارد. حجاب علاوه بر این که زن را از آسیب ها و خطرات حفظ می کند جامعه را نیز از فساد حفظ می کند. حجاب موجب امنیت اجتماعی است و نقش بنیادین در حفظ نیروی کار و اقتصاد دارد.

حمایت از حقوق کودک در اکثر نظام های بین المللی حقوق و بخصوص نظام حقوقی اسلام و نیز کنوانسیون حمایت از حقوق کودکان، مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار تلاش شده بعد از مفهوم شناسی و بررسی پیشینه حقوق کودک در جهان و اسناد بین المللی و اسلام به این سوال پاسخ داده شود که پایه ریزی تنظیم و تشریع حقوق کودک به صورت جامع و کامل بدون نقص و کاستی در کدام نظام حقوقی، ارایه شده است؟ برآیند این تحقیق نشان می دهد که جایگاه حقوق کودک و پرداختن به همه ابعاد و زوایای آن در آموزه های قرآنی نسبت به نظام حقوق بشری از سطح فاخرتر و برتری برخوردار است؛ زیرا در نظام های حقوق بشر از جمله کنوانیسیون حقوق کودک که شالوده آخرین تلاش های انسان قرن بیست و یک در عرصه بین الملل می باشد برخی از حقوق اصلی کودک همانند حقوق معنوی نادیده گرفته شده است درحالی که در قرآن کریم 1400 سال قبل به تمام ابعاد و زوایای آن توجه داشته است. بنابراین، آن هم در شرایطی که غالبا کودکان انسان محسوب نمی شدند و جنبه مالیت داشته و خرید و فروش می شدند و از ابتدایی ترین حق، که حق حیات است محروم بودند و زنده به گور می شدند. تشریع و حمایت از حقوق کودک در چنین  شرایطی، بدون الگوگیری از دیگر نظام های حقوقی در واقع از اعجاز و شگفتی علمی قرآن، محسوب می شود.