نشریه مطالعات و پژوهش های اداری
پیاپی 11 (پاییز 1400)

امروزه مدیریت بحران کرونا یک بخش اساسی از مدیریت استراتژیک است. قبل از تعقیب هرگونه اهداف بلندمدت، مدیریت بحران کرونا برای تضمین ثبات و موفقیت مستمر یک سازمان ضروری است. مدیریت موثر بحران کرونا نیازمند یک رویکرد منظم و نظام‌مند است که مبتنی بر هوشیاری، حساسیت مدیریتی و یک درک خوب از اهمیت برنامه‌ریزی دقیق وآمادگی سازمانی است. روش این پژوهش مروری و هدف این پژوهش، بررسی اثرات همه‌گیری کرونا بر بودجه‌ریزی دولتی، عملکرد مالی و بیان تجارب مدیر مالی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای آذربایجان غربی در برابر بحران کرنا می‌باشد. نتیجه‌ای که از این پژوهش حاصل شد این است که در دوران کرونا و حتی پساکرونا فرآیند‌های بودجه‌ریزی دولتی و گزارشگری مالی نیاز به تغیرات دارد و تجارب مدیران مالی باید مستندسازی شود.

هدف از تحقیق حاضر، ارایه تجارب مدیریت بحران بیماری کرونا در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در سال 1400 است. رویکرد پژوهش حاضر مبتنی بر [2]مشاهده، مستندسازی تجربی و براساس مطالعات کتابخانه ای و جستجوهای اینترنتی در پایگاه های داده ای معتبر است. جامعه آماری، حدود 170 نفر پرسنل (رسمی، قرارداد موقت و معین، شرکتی و غیره) شاغل در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان بود. بررسی ها نشان داد که از مجموع 170 نفر پرسنل، حدودا 60 نفر درگیر بیماری کرونا شدند، که از این 60 نفر، ده نفر بستری و یک نفر فوتی گزارش شده است. به‌طور کلی، فعالیت های مدیریت بحران در چهار مرحله پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی قابل دسته بندی هستند. به‌منظور پیشگیری از گسترش ویروس، اقداماتی از قبیل کنترل تب، نصب دستگاه های ضدعفونی کننده، استفاده از خودکار، قلم، موس و کیبورد اختصاصی، اختصاص فلاسک مجزا برای هر اتاق و تهویه مناسب، برگزاری مراسم های مذهبی در فضاهای باز و غیره انجام شد. جمع آوری اطلاعات در زمینه بیماری کرونا و مسایل مربوط به راه های شیوع و انتقال بیماری، برنامه ریزی و سازمان دهی حضور افراد در اداره به‌منظور پاسخگویی به نامه ها و ارباب رجوع هنگام کمبود نیروی انسانی متخصص، ایجاد ساختارهای مدیریتی و تامین منابع و امکانات لازم از جمله اقداماتی بود که برای آمادگی با بحران بدان توجه شد. مدیریت هیجانات و انگیزه ها در نیروی انسانی مهم ترین اقدامی بود که در مرحله مقابله انجام گرفت. از دیگر اقدامات می توان به پیگیری، اطلاع رسانی و اقدام به واکسیناسیون کلیه کارمندان اشاره کرد. نظر به این که بسیاری از پرسنل درگیر بیماری کرونا شدند و تحت تاثیر اثرات سوء اقتصادی، روحی و جسمی این بیماری قرار گرفتند، لازم است اقدامات و همکاری های لازم پس از وقوع کرونا صورت پذیرد.

باتوجه به شیوع و همه گیری جهانی ویروس جدید کرونا)کووید-19 (و بحران پیچیده ای که این بیماری ویروسی برای کشورها پدید آورده است، استراتژی های دولت ها در مقابله با اپیدمی کووید-19، تاثیر چشمگیری در کنترل و مدیریت این بیماری دارد. شرکت های نفت و گاز نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان نظام اقتصادی جهان درگیر یک بحران و شرایط عدم قطعیت بزرگی گردیده اند که برای کنترل و مدیریت این بحران، تصمیماتی اتخاذ کرده اند تا خسارات کمتری در شرکت های خود، میزان تولید، استخراج و تهیه فرآورده های نفت و گاز داشته باشند. بر اساس الگوی مفهومی ارایه شده، مدیریت بحران باید ناظر بر تمامی مراحل بحران اعم از قبل، حین و بعد از بحران باشد. پیشگیری و آمادگی، دو گام اساسی در مرحله قبل از بحران به حساب می آیند که از اهمیت خاصی در چرخه مدیریت بحران برخوردارند. مقابله حین بحران گامی است که هنگام وقوع بحران اهمیت می یابد و بازسازی و باز توانی، از مهم ترین گام های مرحله پس از بحران به شمار می آیند. هدف از این مقاله، ارایه چهار گام اصلی شرکتهای گروه پتروپارس در ستاد و سایت های عملیاتی در بحران کووید-19 به منظور پیشگیری از بروز وضعیت‌های اضطراری با انجام برنامه ریزی مناسب و تدوین برنامه های کنترلی و پیشگیرانه، حصول اطمینان از دستیابی به سطح بالایی از ایمنی، کاهش آثار و پیامدهای جانی و مالی در صورت وقوع از طریق جلوگیری از آسیب کارکنان به عنوان سرمایه های اصلی شرکت می باشد.

پاندمی کووید-19 چالش های متعددی را برای دولت ها و سیستم بهداشت و درمان دنیا به وجود آورده است. در نبود دارو و درمانی مشخص برای بیماری ناشی از ویروس SARS-CoV-2، با اعمال محدودیت در تردد و جابجایی، تعطیلی مراکز تجمعی و برخی از مشاغل و همچنین ترویج استفاده از ماسک و آموزش رفتار بهداشتی، تلاش شد تا از انتشار وسیع ویروس جلوگیری به‌عمل آید. با توجه به شیوع چند بیماری نوپدید در دنیا طی دو دهه گذشته، جهت پاسخ به بحران ناشی از طغیان این بیماری ها، برنامه ریزی لازم انجام و آمادگی مداوم، مدنظر قرار گرفت. با پیش بینی مجموعه اقدامات در مراحل قبل از وقوع، حین وقوع و پس از وقوع بحران، تلاش شد که از فشار مضاعف بحران، کاسته شود. سیستم بهداشتی با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و کنترلی در سطوح مختلف درون و برون سازمانی، تلاش نمود تا روند بیماری را کنترل و از اثرات منفی ناشی از ابتلا و مرگ و میر بیماری کووید-19 بکاهد و زمینه را برای شروع فعالیت های آموزشی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و... فراهم نماید.

پاندمی کرونا با ناشناخته بودن خود علاوه بر آسیب به حوزه سلامت، جهان را با چالش در تمام حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مواجه ساخت. این ویروس چالش‌هایی را به‌منظور رویارویی با آن برای مدیران حوزه آب ایجاد و مدیریت بحران را با مشکلاتی رو‌به‌رو کرده است. هدف این مطالعه تبیین تجارب مدیریت بحران در شرکت آب و فاضلاب استان قم در مقابله با کرونا است. این مقاله با مراجعه به منابع مکتوب اعم از کتاب، مقاله‌ها و اقدامات انجام شده و با بهره‌گیری شیوه اسنادی تهیه شده است. شرکت آب و فاضلاب استان قم به‌منظور مواجهه با بحران کرونا اقدامات موثری بر مبنای گام‌های مدیریت بحران در چهار گام اصلی 1. پیشگیری 2. آمادگی 3. مقابله و 4. بازسازی نموده است. نتایج بیانگر آن است که کنترل الگوی سلامت اضطراری انجام شده و به‌منظور بازسازی توان فنی از جمله به روزرسانی سامانه‌های کنترل هوشمند شبکه آبرسانی و رونمایی از نرم‌افزار ارتباط با مشتریان صورت گرفته است. این شرکت اکنون توانسته شرکتی چابک‌تر شده و از دریچه گذر مدیریت بحران، علاوه بر عبور همراه با سلامت، تجاربی را نیز کسب کند.

حقیقت این است که در شرایطی که آمریکا، اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر از جمله ایران در امواج کرونا غوطه‌ور شده اند، کشورهایی از جهان مانند کشورهای، تایوان، ژاپن، ویتنام، کره جنوبی، نیوزلند، استرالیا و... در کنترل فراگیری ویروس توفیقات بزرگی به‌دست آورده و بسیاری ازمردم آنها امروز بدون ماسک در معابر عمومی حاضر می‌شوند و زندگی نسبتا عادی در این کشور روال سابق خود را پیدا کرده است. اما اینکه این کشورها چگونه توانستند کرونا را کنترل و از فراگیری این ویروس در گستره وسیع این کشورها پیشگیری کند سیوالی است که ذهن بسیاری را نه تنها در ایران که در بسیاری از کشورهای جهان به خود مشغول کرده است. در این مقاله با جمع‌آوری نکات کلیدی مبارزه و مقابله با کرونا در این کشورها، مشاهدات بیش از یک دهه زندگی در میان مردمان آنها و مطالعات مداوم رسانه‌های این کشورها در پی پاسخگویی به این سیوال برآمده است که به واقع این کشورها با ویروس منحوس کرونا چه کردند و عوامل موفقیت این کشورها چه مواردی بودند؟

در این مقاله، واکنش به بحران کووید-19 در مرحله حاد موج اول همه‌گیری[16] آن (فوریه می 2020) در ایتالیا را مورد بحث قرارمی‌دهیم. ما پنج منطقه لمباردی، ونتو، امیلیا ‌اوماگنا، اومبریا و آپولیا[17] را به‌عنوان قلمرو جغرافیایی در نظر می‌گیریم که در شمال، مرکز و جنوب ایتالیا واقع شده است. این پنج منطقه، هم از نظر نظام‌های مراقبت بهداشتی و هم از نظر میزان آسیب‌دیدگی از موج اول همه‌گیری کووید-19، با هم تفاوت دارند. این مناطق پنجگانه، دارای یک نظام مراقبت بهداشتی سلامتی، غیرمتمرکز هستند. ما واکنش‌های مختلف این مناطق به کووید-19 را با هفت عامل مدیریت بحران بررسی می‌کنیم. عوامل هفتگانه شامل نظارت[18]، یادگیری[19]، تصمیم‌گیری[20]، هماهنگی[21]، ارتباطات[22]، رهبری[23] و ظرفیت بهبودی[24]می‌شود. در پرتو این عوامل، ما به تحلیل همگرایی و واگرایی‌هایی[25] در این مناطق و انتخاب‌ها و تصمیمهای سازمانی[26] مختلف می‌پردازیم.

افزایش سطوح استرس در محیط کار یک روند سازمانی نگران‌کننده است که نه تنها کارکنان بلکه سازمان‌ها را نیز به چالش می‌کشد، زیرا استرس در اکثر موارد با افزایش فشار کاری همراه است. در نتیجه اخیرا کارکنان خواستار آن هستند که سازمان‌ها مسئولیت خود را در سلامت کارکنانشان بپذیرند. مقاله حاضر به دنبال بررسی این موضوع است که افراد تا چه حد قادر به مقابله با استرس هستند و کارفرمایان و سرپرستان مربوطه (رهبران) تا چه حد مسئولیت سلامت آنان را می‌پذیرند. علاوه بر این وجود  اقدامات ارتقای سلامت محیط کار[6] و حمایت سازمان از این‌گونه اقدامات مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این پژوهش از مصاحبه کیفی نیمه‌ساختاریافته استفاده شده است و داده‌های پژوهش از طریق مصاحبه با 40 کارمند (تمام‌وقت و پاره‌وقت) در دو کشور اروپایی (اتریش و آلمان) جمع‌آوری شده است. نتایج مطالعه نشان‌دهنده آن است که کارکنان شروع به شناخت پتانسیل محل کار به‌عنوان محیطی کرده‌اند که در آن سلامت فردی می‌تواند افزایش یابد. با این حال نتایج حاکی از آن است که تنها چند شرکت پیش از این ارتقای سلامت در محیط کار را در عمل مورد توجه قرار داده اند. در حال حاضر اکثر شرکت‌ها همچنان مسئولیت سلامت و تندرستی کارکنان را به خودشان واگذار می‌کنند، زیرا پتانسیل رهبری سالم و ارتقای سلامت سازمانی را به‌طور کامل درک نکرده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که پتانسیل زیادی برای افزایش ارتقای سلامت محیط کار از سوی کارفرمایان از طریق رهبری سالم و حمایت از اقدامات ارتقای سلامت محیط کار وجود دارد.