فصلنامه مدیریت در اسلام (نخل شهداد)
پیاپی 42 (بهار و تابستان 1400)

هفتمین مقاله در «اخلاق مدیریت در حکومت مهدوی» و اولین مقاله نظردهی از سلسله مقالات مباحث اجتهادی در بنیاد فقهی مدیریت اسلامی است. در چند مقاله اولیه بحث آکادمیک شده است و زمینه ای برای یافتن موضوع در بحث اجتهادی و یافتن سوالات اصلی و فرعی بود. در بخش اجتهادی از منابع مختلف خصوصا اسلامی استفاده می کنیم. بعد از نوشتن مقالات اجتهادی نوبت به مقالات نظریه پردازی و بعد نظام سازی می رسد. موضوع کلی این مقالات در مورد حکم اخلاق مدیریت (در امت مهدوی) و در این مقاله خصوص عدالت است. عدالت جزء صفت رییسه اخلاقی است که با تسلط قوه عاقله بر قوای دیگر به دست می آید. از آنجایی که این مقاله اولین اخلاقی است، در مورد وجوب فراگیری اخلاق برای مدیران و از چگونگی فقهی شدن مسایل اخلاقی پرداخته شد، بعد به مفهوم عدالت در فقه الغه و فقه القرآن پرداخته شده است.

بیانات رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب، نشان می‌دهد که جهت ساماندهی جامعه، باید مدیریت کارها در دستان افراد توانمند و امین قرار گیرد. تحت این شرایط، پیشرفت و توسعه را شاهد خواهیم بود، اما اگر مدیریت، به افراد نالایق و خاین واگذار شود، جامعه با زوال و کاستی‌هایی همراه خواهد شد و نشانه‌های آن بی‌اعتمادی مردم به این گونه مدیران است؛ تحت این شرایط، دولت به سمت تضعیف پیش خواهد رفت و بی‌اعتمادی در میان مردم افزایش خواهد یافت. در بیانیه گام دوم انقلاب، سیاست تبلیغی و رسانه‌ای دشمن، مایوس‌سازی مردم و مسیولان و مدیران ما از آینده است. بنابراین، شناخت ویژگی‌های مدیر لایق و امین و تفکیک آن از مدیر نالایق و خاین، از درجه اهمیت والایی برخوردار است؛ در این پژوهش ‌کیفی، به ‌شیوه توصیفی - تحلیلی، با تدبر در آیات قرآن، به مقایسه خصوصیات مدیران امین و مدیران خاین پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که داشتن ایمان، تقوا، تعهد، تخصص، صلاحیت اجرایی، امانت‌داری، درست‌کاری، خیرخواهی، آینده‌نگری، تحمل بالا در سختی‌ها، برخورد منصفانه با کارکنان، انتقادپذیر بودن و غیره از ویژگی‌های مدیران امین می‌باشد که مدیران خاین فاقد اغلب آن ها هستند.

یکی از اهداف متعالی انقلاب اسلامی ایران، نظریه‏پردازی در راستای تحقق «تمدن نوین اسلامی» است. یکی از مهم ترین مراحل تحقق تمدن نوین اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری، تشکیل دولت اسلامی است. در اندیشه ایشان دولت اسلامی دارای شاخص هایی است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در پی تبیین مهم ترین شاخص های دولت اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شاخص هایی چون سلامت اخلاق و عمل، خدمت به خلق، دوری از فساد اقتصادی، قانون گرایی، خردگرایی و حکمت و تکیه بر ظرفیت درون زای کشور، مورد تاکید ایشان می باشد.

عزل و نصب اقوام و بستگان در حکومت امیرالمومنین, یک مبحث چالشی نبوده که محل بحث و جدل خواص باشد بلکه امام, به شایستگی ها و عواقب سپردن پست و مقام به یک شخص بیشتر توجه داشتند تا اینکه به نسبت خویشاوندی بیندیشند، در حکومت حضرت هم اقوام و بستگان پست و مقام گرفتند و هم عده ای با اینکه اصرار داشتند به آن ها داده نشد به خاطر عواقب خطرناکی که برای جامعه داشت. ما می توانیم معیار شایسته سالاری را در عزل و نصب های امام, استخراج کنیم.
یکی از مباحث مهم و جنجال برانگیز امروزی مبحث پست گرفتن اقوام و نزدیکان است که عده ای آن را به صورت کلی نفی می کنند و می گویند که اقربا و نزدیکان مدیر به هیچ وجه نباید پست و مقام حکومتی بگیرند و عده ای دیگر هم به راحتی به اقربا و نزدیکان پست و مقام می دهند و استدلال می کنند که ما به این ها اعتماد داریم و به دیگران اعتماد نداریم. ما در نظر داریم در این نوشتار سیره امیرالمومنین علی, را در این موضوع بررسی کنیم. در حکومت امیرالمومنین مشاهده می شود که هم بستگان درجه اول منصب گرفتند و هم به برخی دیگر به هیچ وجه منصبی حکومتی داده نشد تا آنجا که امام حاضر شد جنگ را بپذیرد، اما منصب حکومتی ندهد.

هدف این مقاله ارایه راهنمای گام به گام برای تسهیل روندهای در حال ظهور در حوزه رفتار سازمانی با استفاده از مرور سیستماتیک ادبیات پژوهش است. مرور ادبیات پژوهش، از طریق جمع آوری نظام مند و سیستماتیک ادبیات موجود در بازه زمانی 1990 تا 2019 انجام شده است. این ادبیات، بر طبق نام مجله و رتبه آن، بانک داده ها و توزیع جغرافیایی داده ها (بر اساس کشور) نوع مطالعه (تجربی یا مفهومی) متغیرهای استفاده شده، مطالعات نمونه و زیرحوزه های مطالعه (رهبری، انگیزش و غیره)     طبقه بندی شده است. این طبقه بندی می تواند به عنوان مبنایی باشد برای پژوهشگرانی که می خواهند فراتحلیلی از روندهای در حال ظهور در حوزه رفتار سازمانی داشته باشند. یک فرایند غربالگری نظام مند، به 81 مقاله پژوهشی مرتبط و مناسب منتج شد. به دلیل حوزه های وسیع و زیرحوزه هایی که در ذیل رفتار سازمانی وجود دارد امکان مطالعه و بررسی کل این حوزه در بازه زمانی 1990 اکنون در قالب یک مطالعه واحد وجود ندارد. بنابراین، این مطالعه صرفا تمرکز بر روندهای مرتبط و در حال ظهور در رفتار سازمانی دارد. هدف از این مطالعه، پرکردن شکاف ناشی از فقدان (در دسترس نبودن) یک مطالعه امروزی سیستماتیک در حوزه رفتار سازمانی است. این مطالعه، افق های جدیدی را برای تحقیقات آتی پیشنهاد می دهد. این مطالعه، به روش شناسی موردنیاز در انجام مطالعات سیستماتیک (نظام مند) در حوزه مدیریت به ویژه در رفتار سازمانی کمک می کند. این مطالعه، روشی موثر برای نقشه برداری مضمونی و نگاهی کل نگر به روندهای پژوهشی در حوزه رفتار سازمانی محسوب می شود.